Trật xương bánh chè ở chó là một tình trạng xương khớp phổ biến, đặc biệt ở các giống chó nhỏ, gây ra những bước đi khập khiễng và khó chịu cho thú cưng. Xương bánh chè, hay xương bánh chè đầu gối, là một xương nhỏ nằm trong gân cơ tứ đầu đùi, trượt trong rãnh ròng rọc của xương đùi. Khi xương bánh chè trật khỏi vị trí bình thường, nó gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của chó. Bài viết này sẽ đi sâu vào các khía cạnh của tình trạng này, từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả nhất.
Tổng Quan Về Trật Xương Bánh Chè Ở Chó
Xương bánh chè đóng vai trò quan trọng trong việc truyền lực từ cơ tứ đầu đùi đến xương chày, giúp khớp gối hoạt động nhịp nhàng. Bình thường, xương bánh chè nằm ổn định trong rãnh ròng rọc ở đầu dưới xương đùi, di chuyển lên xuống một cách trơn tru khi khớp gối gập và duỗi. Tuy nhiên, khi xương này bị lệch khớp gối ở chó, nó có thể trượt ra khỏi rãnh, gây cản trở chuyển động và đau đớn. Tình trạng này có thể xảy ra ở một hoặc cả hai chân, và xương bánh chè có thể trật về phía trong (medial luxation) hoặc phía ngoài (lateral luxation) của đầu gối.
Trật xương bánh chè là một trong những bệnh lý xương khớp được chẩn đoán thường xuyên nhất ở chó, chiếm tỷ lệ đáng kể trong số các ca bệnh về chân sau. Mặc dù nó có thể ảnh hưởng đến bất kỳ giống chó nào, các giống chó nhỏ như Chihuahua, Pomeranian, Yorkshire Terrier, Poodle, Bichon Frise và Boston Terrier có nguy cơ cao hơn do yếu tố di truyền và cấu trúc xương nhỏ bé. Một số giống chó lớn như Akita, Great Pyrenees và Newfoundland cũng có thể mắc phải, nhưng thường là do trật xương bánh chè ngoài. Việc hiểu rõ về cơ chế và phân loại của bệnh giúp chủ nuôi nhận biết sớm và có hướng điều trị phù hợp cho thú cưng của mình.
Nguyên Nhân Gây Trật Xương Bánh Chè Ở Chó
Có nhiều yếu tố góp phần vào sự phát triển của xương bánh chè ở chó, bao gồm cả yếu tố bẩm sinh, di truyền và chấn thương. Việc nắm rõ các nguyên nhân này sẽ giúp chủ nuôi có biện pháp phòng ngừa hoặc nhận biết sớm khi thú cưng có dấu hiệu bất thường.
Yếu Tố Di Truyền và Bẩm Sinh
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, đặc biệt ở các giống chó nhỏ. Lệch xương bánh chè bẩm sinh thường do sự bất thường trong quá trình phát triển xương và khớp gối ngay từ khi chó con còn trong bụng mẹ hoặc trong những tháng đầu đời. Các bất thường này bao gồm:
- Rãnh ròng rọc nông: Rãnh trên xương đùi nơi xương bánh chè trượt vào không đủ sâu để giữ xương bánh chè ổn định, khiến nó dễ dàng trượt ra ngoài.
- Biến dạng xương đùi và xương chày: Xương đùi (xương đùi) và xương chày (xương ống chân) có thể bị xoắn hoặc cong bất thường, làm thay đổi góc kéo của cơ tứ đầu và khiến xương bánh chè bị kéo lệch ra khỏi vị trí.
- Gân cơ tứ đầu đùi ngắn hoặc sai vị trí: Gân cơ có thể bị co rút hoặc lệch tâm, kéo xương bánh chè về một phía nhất định.
- Bao khớp lỏng lẻo: Bao khớp quanh gối không đủ chắc chắn để giữ các cấu trúc khớp cố định.
Các dấu hiệu lâm sàng của tình trạng bẩm sinh thường bắt đầu xuất hiện dần sau 4 tháng tuổi, khi chó con bắt đầu hoạt động nhiều hơn.
Chấn Thương và Va Đập
Mặc dù ít phổ biến hơn yếu tố di truyền, chấn thương là một nguyên nhân khác có thể gây trật xương bánh chè ở chó. Tai nạn, va đập mạnh, té ngã, hoặc các chấn thương thể thao có thể làm tổn thương các cấu trúc giữ xương bánh chè tại chỗ, dẫn đến trật khớp. Các chấn thương này có thể bao gồm rách dây chằng, tổn thương sụn, hoặc gãy xương nhỏ xung quanh khớp gối, làm mất ổn định khớp và khiến xương bánh chè bị bật ra. Ở những con chó có tiền sử bị lệch xương bánh chè mức độ nhẹ, một chấn thương nhỏ cũng có thể khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.
Chuyên gia thú y kiểm tra chân của chó, dấu hiệu trật xương bánh chè
Triệu Chứng Điển Hình Của Trật Xương Bánh Chè
Việc nhận biết sớm các triệu chứng của trật xương bánh chè ở chó là chìa khóa để điều trị kịp thời và hiệu quả. Các dấu hiệu có thể từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng và tần suất xương bánh chè bị trật.
Dáng Đi Bất Thường Và Khó Khăn Khi Di Chuyển
Một trong những triệu chứng dễ nhận thấy nhất là chó bị khập khiễng hoặc có dáng đi bất thường. Chú chó có thể đột ngột nhấc một chân lên khỏi mặt đất trong vài bước rồi lại đặt xuống bình thường. Điều này xảy ra khi xương bánh chè bị trật ra và chó cố gắng lắc chân để đưa nó trở lại vị trí cũ. Tình trạng này có thể xuất hiện ngắt quãng hoặc liên tục. Khi tình trạng nặng hơn, chó sẽ:
- Đầu gối cong và không duỗi thẳng: Chú chó có thể giữ chân ở tư thế hơi gập, không thể duỗi thẳng hoàn toàn.
- Hạn chế khả năng di chuyển: Gặp khó khăn khi đứng dậy, nhảy, chạy, hoặc lên xuống cầu thang. Chúng có thể miễn cưỡng thực hiện các hoạt động này hoặc tỏ ra đau đớn.
- Tiếng kêu bất thường: Đôi khi, chủ nuôi có thể nghe thấy tiếng “tách” hoặc “lắc” khi xương bánh chè trượt ra hoặc vào rãnh của nó.
Đau Và Khó Chịu
Mặc dù chó hiếm khi thấy đau đớn dữ dội ngay lập tức khi xương bánh chè trật ra, chúng có thể cảm thấy khó chịu đáng kể. Cơn đau thường xuất hiện khi xương bánh chè cọ xát vào gờ xương đùi hoặc khi các cấu trúc xung quanh bị căng kéo. Theo thời gian, nếu không được điều trị, tình trạng trật khớp mãn tính có thể dẫn đến viêm khớp, thoái hóa sụn và đau mãn tính. Chó có thể trở nên ít hoạt động hơn, tỏ ra buồn bã hoặc thậm chí gầm gừ khi được chạm vào chân bị ảnh hưởng.
Dấu Hiệu Khi Sờ Nắn
Khi dùng tay sờ nắn nhẹ nhàng khu vực khớp gối, chủ nuôi có thể cảm nhận được sự di chuyển bất thường của xương bánh chè. Có thể thấy phần xương bánh chè của chó bị trượt khỏi vị trí ban đầu (thường là ra phía ngoài hoặc phía trong) và có thể cảm nhận được tiếng “lục cục” khi cố gắng đẩy xương bánh chè trở lại rãnh. Tuy nhiên, việc chẩn đoán chính xác cần được thực hiện bởi bác sĩ thú y để tránh gây tổn thương thêm cho thú cưng.
Chẩn Đoán Trật Xương Bánh Chè Ở Chó
Khi phát hiện các triệu chứng bất thường ở khớp gối của thú cưng, việc đưa chó đến phòng khám thú y để được chẩn đoán chính xác là vô cùng cần thiết. Quá trình chẩn đoán bao gồm kiểm tra thể chất kỹ lưỡng và các phương pháp chẩn đoán hình ảnh.
Khám Lâm Sàng và Kiểm Tra Thể Chất
Bác sĩ thú y sẽ bắt đầu bằng cách hỏi về lịch sử bệnh, các triệu chứng mà chủ nuôi quan sát được và thói quen sinh hoạt của chó. Sau đó, một cuộc kiểm tra thể chất toàn diện sẽ được thực hiện, tập trung vào khớp gối. Bác sĩ sẽ sờ nắn khớp, đánh giá khả năng vận động, mức độ linh hoạt và tìm kiếm bất kỳ dấu hiệu đau, sưng hoặc biến dạng nào.
Trong quá trình này, bác sĩ sẽ cố gắng chủ động trượt xương bánh chè ra khỏi rãnh của nó và sau đó đẩy nó trở lại. Qua đó, họ có thể đánh giá mức độ ổn định của xương bánh chè và phân loại mức độ nghiêm trọng của bệnh. Các cấp độ trật xương bánh chè được xác định dựa trên mức độ trật khớp và khả năng đưa xương bánh chè trở lại vị trí bình thường:
- Cấp độ I: Xương bánh chè thường ở đúng vị trí và dễ dàng trượt ra ngoài khi có lực tác động, nhưng cũng dễ dàng bật trở lại vị trí cũ một cách tự nhiên hoặc bằng tay. Chó thường chỉ thỉnh thoảng khập khiễng.
- Cấp độ II: Xương bánh chè trật khớp thường xuyên hơn nhưng vẫn có thể được đưa trở lại vị trí cũ bằng tay. Nó có thể tự trật ra khi chó di chuyển hoặc thay đổi tư thế. Chó có thể khập khiễng thường xuyên hơn.
- Cấp độ III: Xương bánh chè bị lệch thường xuyên hơn so với vị trí ban đầu. Nó có thể được thay thế bằng tay nhưng có khả năng bị trượt ra ngoài ngay lập tức. Chó có dáng đi khập khiễng mãn tính và đầu gối thường hơi cong.
- Cấp độ IV: Xương bánh chè hầu như luôn bị trật khớp. Việc đẩy xương bánh chè trở lại vị trí trở nên cực kỳ khó khăn hoặc không thể. Đây là mức độ nghiêm trọng nhất, gây ra sự biến dạng rõ rệt ở chân và khập khiễng nghiêm trọng.
Chẩn Đoán Hình Ảnh (X-quang)
Chụp X-quang là một công cụ chẩn đoán quan trọng để xác nhận tình trạng trật xương bánh chè ở chó và đánh giá mức độ biến dạng xương. Các hình ảnh X-quang có thể cho thấy:
- Vị trí của xương bánh chè.
- Độ sâu của rãnh ròng rọc.
- Mức độ xoắn hoặc biến dạng của xương đùi và xương chày.
- Dấu hiệu của bệnh viêm khớp thứ phát hoặc các vấn đề xương khớp khác.
Trong một số trường hợp phức tạp, bác sĩ thú y có thể đề nghị chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT) để có cái nhìn chi tiết hơn về các mô mềm như dây chằng và sụn.
Bác sĩ thú y đang thăm khám một chú chó để chẩn đoán nguyên nhân và triệu chứng lệch xương bánh chè
Phương Pháp Điều Trị Trật Xương Bánh Chè Ở Chó
Việc điều trị xương bánh chè ở chó phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, độ tuổi của chó, giống và tình trạng sức khỏe tổng thể. Có hai phương pháp chính là điều trị bảo tồn (không phẫu thuật) và phẫu thuật.
Điều Trị Bảo Tồn (Không Phẫu Thuật)
Phương pháp này thường được áp dụng cho các trường hợp trật xương bánh chè cấp độ I và một số trường hợp cấp độ II, khi chó không biểu hiện quá nhiều đau đớn hoặc khập khiễng nghiêm trọng. Mục tiêu là giảm đau, chống viêm và tăng cường ổn định khớp.
- Kiểm soát cân nặng: Đảm bảo chó có cân nặng lý tưởng là vô cùng quan trọng. Cân nặng thừa sẽ tạo áp lực lớn lên khớp gối, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh. Điều chỉnh chế độ ăn uống và tập luyện là cần thiết để duy trì cân nặng khỏe mạnh.
- Thuốc chống viêm và giảm đau: Bác sĩ thú y có thể kê đơn thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) để giảm viêm và kiểm soát cơn đau.
- Thực phẩm bổ sung khớp: Các chất bổ sung chứa Glucosamine, Chondroitin, MSM và axit béo Omega-3 có thể giúp hỗ trợ sức khỏe sụn khớp, giảm viêm và cải thiện chức năng khớp.
- Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng: Các bài tập vật lý trị liệu nhẹ nhàng có thể giúp củng cố các cơ xung quanh khớp gối, tăng cường độ linh hoạt và cải thiện khả năng di chuyển. Điều này bao gồm các bài tập về phạm vi chuyển động, các bài tập tăng cường sức mạnh và thủy liệu pháp (bơi lội).
- Hạn chế hoạt động: Giảm các hoạt động gắng sức như nhảy cao, chạy nhanh hoặc chơi đùa mạnh để tránh làm xương bánh chè trật ra thêm.
Điều Trị Phẫu Thuật
Đối với các trường hợp trật xương bánh chè cấp độ III, IV hoặc cấp độ II gây đau đớn đáng kể và ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của chó, phẫu thuật thường là phương pháp điều trị duy nhất và hiệu quả nhất. Mục tiêu của phẫu thuật là ổn định xương bánh chè vĩnh viễn trong rãnh của nó. Có nhiều kỹ thuật phẫu thuật khác nhau, thường được kết hợp để đạt hiệu quả tối ưu:
- Làm sâu rãnh ròng rọc (Trochleoplasty): Kỹ thuật này bao gồm việc tạo rãnh ròng rọc trên xương đùi sâu hơn để xương bánh chè có thể nằm vừa vặn và ổn định hơn. Có thể sử dụng phương pháp cắt bỏ một phần xương hoặc tạo hình lại sụn.
- Di chuyển lồi củ xương chày (Tibial Tuberosity Transposition): Nếu gân bánh chè bị kéo lệch, phẫu thuật viên sẽ cắt và di chuyển phần lồi củ xương chày (nơi gân bánh chè bám vào) sang một vị trí mới, sau đó cố định lại bằng ghim kim loại. Điều này giúp điều chỉnh hướng kéo của cơ tứ đầu và gân bánh chè.
- Căng chặt bao khớp và giải phóng mô mềm: Đối với trật xương bánh chè trong, bao khớp ở phía ngoài thường bị lỏng lẻo và bao khớp phía trong bị co rút. Phẫu thuật viên sẽ làm căng chặt bao khớp phía ngoài và cắt giải phóng mô mềm phía trong để xương bánh chè trở lại đúng vị trí. Đối với trật xương bánh chè ngoài, quy trình ngược lại được thực hiện.
- Sử dụng chỉ neo (Anti-rotational sutures): Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể sử dụng chỉ chuyên dụng để neo giữ xương bánh chè, ngăn không cho nó trật ra ngoài.
Chăm Sóc Sau Phẫu Thuật và Phục Hồi Chức Năng
Quá trình phục hồi sau phẫu thuật là cực kỳ quan trọng để đảm bảo thành công lâu dài. Chó sẽ cần được:
- Hạn chế vận động nghiêm ngặt: Trong vài tuần đầu, chó sẽ cần được giữ trong lồng hoặc khu vực nhỏ, tránh các hoạt động mạnh.
- Uống thuốc: Thuốc giảm đau và kháng sinh sẽ được kê đơn.
- Vật lý trị liệu: Các bài tập phục hồi chức năng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ thú y hoặc chuyên gia vật lý trị liệu sẽ giúp phục hồi sức mạnh cơ bắp, phạm vi chuyển động và cải thiện dáng đi. Điều này có thể bao gồm mát-xa, các bài tập gập duỗi thụ động, và các bài tập dưới nước.
- Tái khám định kỳ: Để theo dõi quá trình lành thương và đánh giá kết quả phẫu thuật.
Quá trình phục hồi hoàn toàn có thể mất vài tháng, và sự kiên nhẫn của chủ nuôi đóng vai trò rất lớn.
Quy trình chẩn đoán và điều trị trật xương bánh chè ở chó tại phòng khám
Phòng Ngừa và Tiên Lượng
Mặc dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ trật xương bánh chè ở chó, đặc biệt là với các yếu tố di truyền, nhưng có những biện pháp có thể giúp giảm thiểu rủi ro và cải thiện tiên lượng.
Phòng Ngừa
- Chọn chó từ nguồn uy tín: Khi mua chó con, hãy tìm hiểu kỹ về lịch sử sức khỏe của bố mẹ chúng. Các nhà nhân giống có trách nhiệm sẽ sàng lọc các bệnh di truyền như trật xương bánh chè trước khi cho nhân giống. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các giống chó có nguy cơ cao.
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Béo phì là yếu tố nguy cơ lớn làm tăng áp lực lên khớp gối. Chế độ ăn uống cân bằng và kiểm soát khẩu phần ăn giúp duy trì cân nặng lý tưởng, giảm gánh nặng cho khớp.
- Chế độ tập luyện hợp lý: Cung cấp cho chó một chế độ tập luyện đều đặn nhưng không quá sức, tránh các hoạt động gây sốc hoặc áp lực mạnh lên khớp gối như nhảy cao liên tục. Đi bộ, bơi lội là những hoạt động tốt cho khớp.
- Bổ sung dinh dưỡng cho khớp: Đối với những giống chó có nguy cơ hoặc có dấu hiệu ban đầu, việc bổ sung các chất hỗ trợ khớp như glucosamine, chondroitin có thể được xem xét dưới sự tư vấn của bác sĩ thú y.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Đưa chó đi khám thú y thường xuyên giúp phát hiện sớm các vấn đề về khớp và có biện pháp can thiệp kịp thời.
Tiên Lượng
Tiên lượng cho chó bị trật xương bánh chè ở chó thường tốt, đặc biệt nếu được chẩn đoán và điều trị sớm.
- Điều trị bảo tồn: Đối với các trường hợp cấp độ I và một số cấp độ II, điều trị bảo tồn có thể giúp chó sống một cuộc sống thoải mái và năng động. Tuy nhiên, cần theo dõi định kỳ vì tình trạng có thể tiến triển.
- Phẫu thuật: Tỷ lệ thành công của phẫu thuật rất cao, thường đạt 80-95%, đặc biệt là ở các trường hợp cấp độ I, II và III. Sau phẫu thuật, hầu hết chó đều có thể lấy lại khả năng vận động bình thường hoặc gần như bình thường. Tiên lượng có thể kém hơn một chút đối với các trường hợp cấp độ IV hoặc những con chó đã mắc bệnh viêm khớp mãn tính nghiêm trọng trước khi phẫu thuật.
- Biến chứng: Các biến chứng có thể xảy ra sau phẫu thuật bao gồm nhiễm trùng, gãy ghim kim loại (nếu có), trật khớp tái phát hoặc phát triển bệnh viêm khớp. Tuy nhiên, với chăm sóc hậu phẫu đúng cách và vật lý trị liệu, nguy cơ này được giảm thiểu.
- Mochi Cat khuyến nghị chủ nuôi nên tham khảo ý kiến bác sĩ thú y có kinh nghiệm để được tư vấn cụ thể về tình trạng của thú cưng và lựa chọn phương pháp điều trị tối ưu.
Kết Luận
Trật xương bánh chè ở chó là một vấn đề sức khỏe đáng quan tâm, có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của thú cưng. Từ những bước đi khập khiễng, đau đớn đến hạn chế vận động, tình trạng xương bánh chè ở chó đòi hỏi sự chú ý và can thiệp kịp thời từ phía chủ nuôi và bác sĩ thú y. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, chẩn đoán chính xác mức độ bệnh và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp – dù là bảo tồn hay phẫu thuật – đều đóng vai trò then chốt trong việc giúp chó phục hồi. Duy trì cân nặng hợp lý, chế độ dinh dưỡng và tập luyện khoa học cũng là những yếu tố quan trọng trong cả phòng ngừa và hỗ trợ quá trình phục hồi, đảm bảo chú chó của bạn có thể sống vui vẻ và khỏe mạnh.
Ngày Cập Nhật: Tháng 9 30, 2025 by Trần Thanh Tâm Ni
