Tròng Trắng Mắt Mèo Bị Vàng: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Điều Trị

Tròng Trắng Mắt Mèo Bị Vàng, hay còn gọi là bệnh vàng da (jaundice hoặc icterus), là một dấu hiệu lâm sàng nghiêm trọng cho thấy có vấn đề tiềm ẩn trong cơ thể mèo. Tình trạng này không phải là một căn bệnh độc lập, mà là biểu hiện của sự tích tụ quá mức sắc tố bilirubin trong máu và mô cơ thể. Bilirubin là sản phẩm phụ của quá trình phá hủy hồng cầu cũ hoặc hư hỏng. Thông thường, bilirubin sẽ được xử lý bởi gan, hòa vào mật, và sau đó được bài tiết qua phân. Khi quá trình này bị gián đoạn ở bất kỳ giai đoạn nào – trước gan, tại gan hoặc sau gan – bilirubin sẽ tích tụ, gây ra màu vàng đặc trưng ở niêm mạc (nhất là tròng trắng mắt), da, nướu và các mô khác. Việc phát hiện sớm dấu hiệu tròng trắng mắt mèo bị vàng và đưa mèo đến bác sĩ thú y ngay lập tức là cực kỳ quan trọng, vì nó thường liên quan đến các bệnh lý nguy hiểm, đe dọa tính mạng của mèo nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Tròng Trắng Mắt Mèo Bị Vàng Là Dấu Hiệu Của Tình Trạng Vàng Da (Icterus)

Vàng da, hay icterus, là thuật ngữ y học chỉ tình trạng da và niêm mạc bị chuyển sang màu vàng do nồng độ bilirubin trong máu tăng cao bất thường. Ở mèo, vị trí dễ nhận thấy nhất tình trạng vàng da thường là tròng trắng của mắt (màng tiếp hợp và màng cứng), nướu răng, và mặt trong của tai. Bilirubin là một sắc tố có màu vàng cam được tạo ra khi các tế bào hồng cầu già hoặc bị tổn thương bị phá vỡ bởi hệ thống lưới nội mô, chủ yếu ở lá lách và gan. Bilirubin không liên hợp (indirect bilirubin) sau đó được vận chuyển đến gan, nơi nó được liên hợp với axit glucuronic để trở thành bilirubin liên hợp (direct bilirubin), có khả năng hòa tan trong nước. Bilirubin liên hợp này là thành phần chính của mật, được gan sản xuất và lưu trữ trong túi mật. Mật sau đó được bài tiết vào ruột non để hỗ trợ tiêu hóa chất béo, và phần lớn bilirubin sẽ được chuyển hóa bởi vi khuẩn đường ruột và bài tiết qua phân, tạo màu nâu đặc trưng cho phân. Một lượng nhỏ bilirubin liên hợp cũng có thể được bài tiết qua thận vào nước tiểu, nhưng điều này thường chỉ xảy ra khi nồng độ trong máu tăng cao. Khi có sự cố trong chu trình sản xuất, vận chuyển, chuyển hóa hoặc bài tiết bilirubin, nó sẽ tích tụ trong máu và thấm vào các mô, gây ra màu vàng. Tròng trắng mắt mèo bị vàng là dấu hiệu rõ ràng nhất của sự tích tụ bilirubin này, thường chỉ xuất hiện khi nồng độ bilirubin trong máu đã vượt qua ngưỡng nhất định. Đây là một dấu hiệu cảnh báo khẩn cấp, đòi hỏi sự can thiệp của bác sĩ thú y.

Những Nguyên Nhân Phổ Biến Khiến Tròng Trắng Mắt Mèo Bị Vàng

Tình trạng tròng trắng mắt mèo bị vàng có thể xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân khác nhau, được phân loại dựa trên vị trí xảy ra vấn đề trong quá trình chuyển hóa và bài tiết bilirubin. Việc xác định chính xác nguyên nhân là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong việc điều trị thành công. Các nguyên nhân này có thể được chia làm ba nhóm chính: nguyên nhân trước gan (pre-hepatic), nguyên nhân tại gan (hepatic), và nguyên nhân sau gan (post-hepatic). Mỗi nhóm nguyên nhân lại bao gồm nhiều bệnh lý hoặc tình trạng khác nhau, đòi hỏi các phương pháp chẩn đoán và điều trị đặc thù.

Nguyên Nhân Trước Gan (Pre-Hepatic)

Nguyên nhân trước gan là những tình trạng gây ra sự phá hủy hồng cầu với tốc độ nhanh hơn khả năng xử lý bilirubin của gan. Khi hồng cầu bị phá hủy quá nhanh (tan máu), một lượng lớn bilirubin không liên hợp được giải phóng vào máu, làm quá tải khả năng liên hợp của gan.

Thiếu Máu Tán Huyết (Hemolytic Anemia)

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây vàng da trước gan. Thiếu máu tán huyết xảy ra khi hồng cầu bị phá hủy với tốc độ nhanh hơn tốc độ sản xuất của cơ thể. Có nhiều lý do dẫn đến thiếu máu tán huyết ở mèo:

• Thiếu máu tán huyết do miễn dịch (IMHA): Hệ thống miễn dịch của chính mèo tấn công và phá hủy hồng cầu của nó. Đây là một tình trạng nghiêm trọng.
• Nhiễm ký sinh trùng đường máu: Các ký sinh trùng như Mycoplasma hemofelis (trước đây gọi là Haemobartonella felis) hoặc Cytauxzoon felis xâm nhập và phá hủy hồng cầu. Mycoplasma hemofelis là tác nhân khá phổ biến, gây thiếu máu và vàng da. Cytauxzoon felis gây ra bệnh cytauxzoonosis, một bệnh thường gây tử vong nhanh chóng ở mèo, đặc trưng bởi thiếu máu, sốt cao và vàng da trầm trọng.
• Ngộ độc: Một số chất độc có thể gây phá hủy hồng cầu. Ví dụ điển hình là ngộ độc hành hoặc tỏi (đặc biệt là dạng bột hoặc cô đặc), ngộ độc kẽm (từ việc nuốt phải các vật dụng chứa kẽm như tiền xu cũ, khóa kéo), hoặc ngộ độc Paracetamol (thuốc giảm đau ở người, cực độc với mèo).
• Phản ứng truyền máu: Nếu mèo được truyền máu không tương thích nhóm máu, cơ thể có thể phản ứng bằng cách phá hủy hồng cầu được truyền vào.
• Các bệnh lý di truyền: Một số giống mèo hiếm có thể mắc các bệnh lý di truyền ảnh hưởng đến hồng cầu hoặc quá trình sản xuất hồng cầu, dẫn đến thiếu máu tán huyết.

Trong trường hợp thiếu máu tán huyết, xét nghiệm máu sẽ cho thấy số lượng hồng cầu giảm đáng kể và nồng độ bilirubin không liên hợp tăng cao.

Nguyên Nhân Tại Gan (Hepatic)

Nguyên nhân tại gan liên quan đến các bệnh lý hoặc tổn thương trực tiếp tại gan, làm suy giảm khả năng gan thực hiện chức năng chuyển hóa bilirubin (liên hợp và bài tiết). Khi gan bị tổn thương, nó không thể xử lý lượng bilirubin không liên hợp đến từ quá trình tan máu một cách hiệu quả, đồng thời cũng có thể gặp khó khăn trong việc bài tiết bilirubin liên hợp đã được tạo ra. Đây là nhóm nguyên nhân rất phổ biến gây ra tình trạng tròng trắng mắt mèo bị vàng.

Bệnh Gan Nhiễm Mỡ (Hepatic Lipidosis)

Đây là một trong những bệnh gan phổ biến và nghiêm trọng nhất ở mèo, đặc biệt thường xảy ra ở mèo thừa cân hoặc béo phì đột ngột ngừng ăn hoặc ăn rất ít (ví dụ do stress, bệnh lý khác, thay đổi môi trường). Khi mèo nhịn ăn, cơ thể sẽ huy động lượng lớn chất béo để cung cấp năng lượng. Lượng chất béo này đổ về gan quá nhiều, vượt quá khả năng xử lý của gan, dẫn đến sự tích tụ chất béo trong tế bào gan, làm suy giảm chức năng gan nghiêm trọng. Tròng trắng mắt mèo bị vàng là một trong những dấu hiệu lâm sàng nổi bật của bệnh gan nhiễm mỡ, thường đi kèm với chán ăn hoàn toàn, sụt cân nhanh, nôn mửa và hôn mê ở giai đoạn muộn.

Viêm Gan (Hepatitis)

Viêm gan là tình trạng viêm nhiễm các tế bào gan. Nguyên nhân gây viêm gan ở mèo rất đa dạng, bao gồm:

• Nhiễm trùng: Nhiễm vi khuẩn (có thể từ đường mật đi lên), nhiễm virus (ví dụ: virus Feline Infectious Peritonitis – FIP, tuy nhiên FIP có thể gây vàng da theo nhiều cơ chế khác nhau, bao gồm cả tổn thương gan và tán huyết), nhiễm nấm hoặc ký sinh trùng (ví dụ: Toxoplasma gondii).
• Độc tố: Phơi nhiễm với các chất độc hại cho gan (ví dụ: thuốc trừ sâu, một số loại thuốc).
• Bệnh viêm đường mật (Cholangitis/Cholangiohepatitis): Đây là một bệnh viêm nhiễm phổ biến ở mèo, ảnh hưởng đến đường mật và nhu mô gan. Thường liên quan đến nhiễm khuẩn hoặc viêm tự miễn, có thể đi kèm với viêm tụy và viêm ruột (tam chứng viêm). Tắc nghẽn đường mật do viêm có thể khiến vàng da trầm trọng hơn.
• Viêm tụy mãn tính: Viêm tụy mãn tính ở mèo có thể gây ra viêm đường mật và gan thứ phát do vị trí giải phẫu gần nhau của ống tụy và ống mật chủ khi đổ vào tá tràng.

Xơ Gan (Cirrhosis)

Xơ gan là tình trạng gan bị tổn thương mãn tính và không thể hồi phục, dẫn đến sự hình thành mô sẹo thay thế các mô gan khỏe mạnh. Xơ gan thường là hậu quả của các bệnh gan mãn tính kéo dài như viêm gan mãn tính hoặc bệnh đường mật mãn tính. Khi xơ gan tiến triển, chức năng gan suy giảm nghiêm trọng, bao gồm cả khả năng chuyển hóa và bài tiết bilirubin, gây ra vàng da.

Ung Thư Gan

Các khối u ác tính tại gan (u tế bào gan, u đường mật) hoặc ung thư từ nơi khác di căn đến gan có thể phá hủy mô gan và làm suy giảm chức năng gan, dẫn đến vàng da. Các khối u cũng có thể chèn ép đường mật, gây ra vàng da sau gan.

Nguyên Nhân Sau Gan (Post-Hepatic)

Nguyên nhân sau gan liên quan đến sự tắc nghẽn trong hệ thống đường mật, ngăn cản dòng chảy của mật (chứa bilirubin liên hợp) từ gan/túi mật vào ruột non. Khi mật bị tắc nghẽn, bilirubin liên hợp sẽ trào ngược vào máu, gây ra tình trạng vàng da. Đây là nhóm nguyên nhân thường cần can thiệp ngoại khoa.

Tắc Nghẽn Ống Mật (Bile Duct Obstruction)

Sự tắc nghẽn này có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào dọc theo đường đi của mật, từ các ống mật nhỏ trong gan đến ống mật chủ. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Sỏi mật: Mặc dù ít gặp ở mèo hơn chó hoặc người, sỏi có thể hình thành trong túi mật hoặc ống mật và gây tắc nghẽn.
• Viêm đường mật hoặc viêm túi mật: Tình trạng viêm có thể làm dày thành ống mật, gây hẹp hoặc tắc nghẽn. Đây thường là một phần của bệnh viêm đường mật tổng thể.
• Chèn ép từ bên ngoài: Các khối u (ở gan, tụy, ruột non hoặc hạch bạch huyết lân cận) hoặc các ổ viêm lớn (ví dụ: viêm tụy nặng) có thể chèn ép vào ống mật chủ, gây tắc nghẽn.
• Chít hẹp ống mật: Do sẹo hình thành sau chấn thương hoặc viêm mãn tính.

Viêm Tụy (Pancreatitis)

Viêm tụy là tình trạng viêm tuyến tụy. Ở mèo, tuyến tụy và ống mật chủ thường có chung đường đổ vào tá tràng hoặc rất gần nhau. Do đó, viêm tụy (đặc biệt là viêm ở phần đầu tụy) có thể gây viêm nhiễm và sưng tấy các mô xung quanh, dẫn đến chèn ép và tắc nghẽn ống mật chủ thứ phát. Viêm tụy thường đi kèm với các dấu hiệu khác như nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng, và chán ăn. Như đã đề cập, viêm tụy, viêm đường mật và viêm ruột thường xuất hiện cùng nhau ở mèo (gọi là Triaditis).

Dấu Hiệu Nhận Biết Khác Đi Kèm Với Mắt Mèo Bị Vàng

Tròng trắng mắt mèo bị vàng hiếm khi là dấu hiệu duy nhất xuất hiện. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, mèo có thể biểu hiện nhiều triệu chứng khác đi kèm. Việc quan sát và mô tả chi tiết các triệu chứng này cho bác sĩ thú y là rất quan trọng để hỗ trợ quá trình chẩn đoán.

Sự Thay Đổi Về Hành Vi và Năng Lượng

• Mệt mỏi và yếu ớt: Đây là một trong những dấu hiệu phổ biến nhất. Mèo có thể trở nên thờ ơ, ít vận động hơn bình thường, ngủ nhiều hơn và không còn hứng thú với các hoạt động yêu thích.
• Chán ăn hoặc bỏ ăn: Đặc biệt phổ biến trong các bệnh gan như gan nhiễm mỡ, viêm gan, hoặc các bệnh gây buồn nôn. Việc chán ăn kéo dài ở mèo có thể nhanh chóng dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ thứ phát.
• Giảm tương tác: Mèo có thể trở nên thu mình, tránh tiếp xúc với chủ hoặc các vật nuôi khác.

Vấn Đề Tiêu Hóa

• Nôn mửa: Thường gặp trong nhiều bệnh lý gây vàng da, đặc biệt là các bệnh ảnh hưởng đến gan, túi mật, tụy, hoặc đường tiêu hóa.
• Tiêu chảy: Có thể xảy ra, đặc biệt nếu nguyên nhân liên quan đến viêm ruột hoặc các vấn đề hấp thu do thiếu mật.
• Thay đổi màu sắc phân: Phân có thể nhạt màu, ngà hoặc trắng (gọi là phân bạc màu – acholic feces) nếu có sự tắc nghẽn hoàn toàn hoặc gần hoàn toàn dòng chảy của mật vào ruột non. Mật chứa bilirubin là yếu tố tạo màu chính cho phân.

Thay Đổi Màu Sắc Nước Tiểu và Phân

• Nước tiểu sẫm màu: Khi nồng độ bilirubin liên hợp trong máu tăng cao, thận sẽ cố gắng bài tiết nó ra ngoài qua nước tiểu. Điều này làm cho nước tiểu có màu vàng sẫm hoặc cam, giống như màu của nước trà đặc.
• Phân bạc màu: Như đã đề cập ở trên, phân có thể mất màu nâu đặc trưng và trở nên nhạt màu, ngà, hoặc trắng hoàn toàn do thiếu sắc tố bilirubin nếu đường mật bị tắc nghẽn nghiêm trọng.

Giảm Cân và Mất Cơ

Do chán ăn kéo dài, giảm hấp thu dinh dưỡng hoặc quá trình chuyển hóa năng lượng bị rối loạn do bệnh, mèo bị vàng da thường sụt cân nhanh chóng. Theo thời gian, khối lượng cơ bắp cũng có thể giảm đi.

Các Triệu Chứng Khác

• Sốt: Có thể xuất hiện nếu nguyên nhân gây vàng da là do nhiễm trùng (ví dụ: viêm đường mật do vi khuẩn, Cytauxzoonosis).
• Chảy nước dãi (ptyalism): Có thể là dấu hiệu của buồn nôn.
• Bụng phình to: Có thể do tích tụ dịch trong ổ bụng (cổ trướng – ascites) do suy gan nặng hoặc do gan bị sưng to.
• Đau bụng: Mèo có thể biểu hiện đau bụng bằng cách co lưng, rên rỉ khi chạm vào vùng bụng, hoặc lẩn trốn.
• Các dấu hiệu thần kinh: Trong trường hợp suy gan nặng, độc tố (đặc biệt là ammonia) có thể tích tụ trong máu và ảnh hưởng đến não, gây ra bệnh não gan (hepatic encephalopathy). Các triệu chứng có thể bao gồm đi loạng choạng, mất phương hướng, co giật, thay đổi hành vi, hoặc hôn mê.
• Tăng khát và đi tiểu nhiều (PU/PD): Có thể xuất hiện ở một số bệnh nền gây vàng da, chẳng hạn như viêm tụy hoặc các vấn đề chuyển hóa khác ảnh hưởng đến thận.

Quá Trình Chẩn Đoán Tình Trạng Mắt Mèo Bị Vàng Ở Thú Y

Khi bạn nhận thấy tròng trắng mắt mèo bị vàng, việc đưa mèo đến bác sĩ thú y ngay lập tức là cực kỳ cần thiết. Vàng da là một cấp cứu trong thú y, và việc chẩn đoán nhanh chóng, chính xác nguyên nhân là chìa khóa để cứu sống mèo. Bác sĩ thú y sẽ tiến hành một loạt các bước thăm khám và xét nghiệm để xác định lý do tại sao mèo bị vàng da.

Thăm Khám Lâm Sàng

Bác sĩ thú y sẽ bắt đầu bằng việc hỏi bạn về lịch sử bệnh của mèo: các triệu chứng bạn quan sát thấy, thời gian xuất hiện, sự thay đổi trong hành vi ăn uống, đi vệ sinh, mức độ năng lượng, tiền sử bệnh tật trước đó, các loại thuốc mèo đang dùng, chế độ ăn, khả năng tiếp xúc với các chất độc hại hoặc các vật nuôi khác. Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe toàn diện. Họ sẽ kiểm tra màu sắc niêm mạc (mắt, nướu, tai) để xác nhận tình trạng vàng da, đánh giá mức độ mất nước, kiểm tra nhiệt độ, nhịp tim, nhịp thở, sờ nắn bụng để kiểm tra kích thước và tình trạng của gan, túi mật, tụy, và tìm xem có dấu hiệu đau hoặc tích tụ dịch trong bụng hay không. Bác sĩ cũng sẽ đánh giá tình trạng tổng thể của mèo, bao gồm mức độ tỉnh táo và phản ứng.

Xét Nghiệm Máu (Công Thức Máu Toàn Bộ, Sinh Hóa Máu)

Đây là các xét nghiệm cơ bản và quan trọng nhất để chẩn đoán nguyên nhân vàng da.

• Công thức máu toàn bộ (CBC – Complete Blood Count): Giúp đánh giá số lượng hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu. CBC có thể phát hiện tình trạng thiếu máu (giảm số lượng hồng cầu), đặc biệt là thiếu máu tán huyết (quan sát hình dạng hồng cầu bất thường hoặc tìm kiếm ký sinh trùng trong hồng cầu). Tăng số lượng bạch cầu có thể gợi ý nhiễm trùng hoặc viêm.
• Sinh hóa máu (Biochemistry Panel): Đo nồng độ các chất hóa học trong máu, bao gồm bilirubin (tổng, liên hợp, không liên hợp), men gan (ALT, AST, ALP, GGT), protein (albumin), glucose, cholesterol, urê, creatinin, và các điện giải.
  • Nồng độ bilirubin tăng cao xác nhận chẩn đoán vàng da. Tỷ lệ giữa bilirubin liên hợp và không liên hợp có thể cung cấp manh mối về nhóm nguyên nhân (trước gan, tại gan, sau gan).
  • Men gan tăng cao thường là dấu hiệu tổn thương tế bào gan. Mức độ tăng và loại men gan tăng có thể gợi ý loại bệnh gan.
  • Nồng độ albumin thấp có thể cho thấy chức năng gan tổng hợp protein bị suy giảm mãn tính.
  • Các chỉ số khác giúp đánh giá chức năng thận, tuyến tụy và tình trạng chuyển hóa chung.

Xét Nghiệm Nước Tiểu (Urinalysis)

Xét nghiệm nước tiểu có thể phát hiện sự hiện diện của bilirubin trong nước tiểu. Bình thường, chỉ có một lượng rất nhỏ bilirubin liên hợp được bài tiết qua nước tiểu ở mèo. Sự hiện diện đáng kể của bilirubin trong nước tiểu là một dấu hiệu bất thường, thường đi kèm với vàng da. Xét nghiệm nước tiểu cũng cung cấp thông tin về chức năng thận và có thể phát hiện dấu hiệu nhiễm trùng đường tiết niệu, mặc dù không trực tiếp gây vàng da.

Chẩn Đoán Hình Ảnh (Chụp X-quang, Siêu âm)

Các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh giúp bác sĩ “nhìn” vào bên trong cơ thể mèo.

• Chụp X-quang: Có thể giúp đánh giá kích thước và hình dạng tổng thể của gan và các cơ quan khác trong ổ bụng. Tuy nhiên, X-quang ít hữu ích hơn siêu âm trong việc đánh giá chi tiết nhu mô gan, đường mật hoặc tuyến tụy.
• Siêu âm bụng: Đây là công cụ chẩn đoán hình ảnh cực kỳ giá trị trong trường hợp vàng da. Siêu âm cho phép bác sĩ kiểm tra chi tiết cấu trúc của gan (kích thước, kết cấu, có khối u không), túi mật (kích thước, thành túi mật, có sỏi hay cặn không), hệ thống đường mật (có giãn nở hay tắc nghẽn không), tuyến tụy (có sưng to, viêm nhiễm không), và các cơ quan lân cận khác. Siêu âm có thể giúp xác định có tắc nghẽn đường mật hay không và nguyên nhân của sự tắc nghẽn (sỏi, u, viêm tụy chèn ép).

Các Xét Nghiệm Khác

Tùy thuộc vào các kết quả ban đầu, bác sĩ thú y có thể đề nghị các xét nghiệm chuyên sâu hơn:

• Xét nghiệm sàng lọc bệnh truyền nhiễm: Xét nghiệm máu để tìm virus Feline Leukemia Virus (FeLV) và Feline Immunodeficiency Virus (FIV), Toxoplasma, hoặc ký sinh trùng đường máu (PCR Mycoplasma, Cytauxzoon).
• Sinh thiết gan hoặc chọc hút kim nhỏ: Lấy mẫu mô gan hoặc tế bào gan để kiểm tra dưới kính hiển vi. Đây là phương pháp chính xác nhất để chẩn đoán loại bệnh gan cụ thể (viêm gan, gan nhiễm mỡ, xơ gan, ung thư). Sinh thiết có thể được thực hiện dưới hướng dẫn của siêu âm hoặc qua phẫu thuật nội soi/mở.
• Chụp X-quang cản quang đường mật (Cholangiography): Tiêm chất cản quang vào đường mật để thấy rõ sự tắc nghẽn dưới hình ảnh X-quang. Tuy nhiên, kỹ thuật này ít phổ biến hơn siêu âm.

Dựa trên kết quả của các xét nghiệm này, bác sĩ thú y sẽ đưa ra chẩn đoán cuối cùng về nguyên nhân gây ra tình trạng tròng trắng mắt mèo bị vàng và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

Các Phương Pháp Điều Trị Khi Mèo Bị Vàng Mắt

Việc điều trị tình trạng tròng trắng mắt mèo bị vàng phụ thuộc hoàn toàn vào việc xác định chính xác nguyên nhân gốc rễ gây ra tình trạng này. Không có một phương pháp điều trị duy nhất cho tất cả các trường hợp. Mục tiêu điều trị là giải quyết bệnh nền, hỗ trợ chức năng gan, và điều trị các triệu chứng đi kèm.

Điều Trị Nguyên Nhân Gốc

Đây là phần quan trọng nhất của quá trình điều trị.

• Điều trị Thiếu Máu Tán Huyết: Nếu vàng da do thiếu máu tán huyết, bác sĩ sẽ tập trung vào việc ngăn chặn sự phá hủy hồng cầu. Điều trị có thể bao gồm sử dụng thuốc ức chế miễn dịch (như Corticosteroid) nếu là thiếu máu tán huyết do miễn dịch, hoặc sử dụng kháng sinh/thuốc chống ký sinh trùng nếu nguyên nhân là nhiễm trùng (ví dụ: Mycoplasma hemofelis). Trong trường hợp thiếu máu trầm trọng đe dọa tính mạng, truyền máu có thể là cần thiết để ổn định mèo trước khi điều trị nguyên nhân.
• Điều trị Bệnh Gan Nhiễm Mỡ (Hepatic Lipidosis): Vì nguyên nhân chính của bệnh gan nhiễm mỡ là chán ăn, điều trị chủ yếu tập trung vào việc cung cấp dinh dưỡng đầy đủ và liên tục cho mèo. Hầu hết các trường hợp sẽ cần đặt ống cho ăn (ống thông mũi thực quản, ống thực quản, hoặc ống dạ dày) để đảm bảo mèo nhận đủ năng lượng và chất dinh dưỡng cho gan phục hồi. Chế độ ăn lỏng, giàu năng lượng, giàu protein thường được sử dụng. Mèo cũng cần được truyền dịch, sử dụng thuốc chống nôn, thuốc hỗ trợ chức năng gan (như SAM-e, Silymarin/Milk Thistle), và vitamin K (vì gan bị tổn thương có thể ảnh hưởng đến khả năng đông máu).
• Điều trị Viêm Gan và Nhiễm Trùng Gan: Điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân gây viêm. Nếu do vi khuẩn, kháng sinh sẽ được sử dụng. Nếu do virus, điều trị sẽ mang tính hỗ trợ. Bệnh viêm đường mật thường cần kháng sinh kéo dài, thuốc chống viêm, và đôi khi là thuốc hỗ trợ lưu thông mật (như Ursodeoxycholic acid).
• Điều trị Tắc Nghẽn Ống Mật: Các trường hợp tắc nghẽn đường mật do sỏi hoặc chèn ép từ khối u thường cần phẫu thuật để loại bỏ sỏi, giải tỏa chèn ép hoặc tái tạo đường mật. Phẫu thuật là phức tạp và tiềm ẩn rủi ro, cần được thực hiện bởi bác sĩ phẫu thuật thú y có kinh nghiệm. Nếu tắc nghẽn do viêm (ví dụ: viêm đường mật, viêm tụy), điều trị viêm bằng thuốc có thể giúp giải tỏa tắc nghẽn.
• Điều trị Viêm Tụy: Điều trị viêm tụy chủ yếu là điều trị hỗ trợ: truyền dịch tích cực để bù nước và cân bằng điện giải, kiểm soát cơn đau bằng thuốc giảm đau mạnh (thường là opioid), kiểm soát nôn mửa, và hỗ trợ dinh dưỡng (thông qua ống cho ăn nếu mèo không chịu ăn). Nếu viêm tụy gây tắc nghẽn ống mật, việc điều trị viêm có thể giúp giải quyết tình trạng vàng da.
• Điều trị Các Nguyên Nhân Khác: Ngộ độc cần được xử lý bằng cách giải độc (nếu có thuốc giải đặc hiệu), truyền dịch, và điều trị hỗ trợ các cơ quan bị ảnh hưởng. Các bệnh ký sinh trùng cần được điều trị bằng thuốc chống ký sinh trùng phù hợp. Ung thư có thể cần phẫu thuật, hóa trị, hoặc xạ trị tùy loại và giai đoạn.

Điều Trị Hỗ Trợ Tổng Thể

Bên cạnh việc điều trị nguyên nhân gốc, mèo bị vàng da luôn cần điều trị hỗ trợ để giúp cơ thể phục hồi và duy trì các chức năng sống quan trọng.

• Truyền Dịch và Cân Bằng Điện Giải: Hầu hết mèo bị vàng da đều mất nước do chán ăn, nôn mửa, hoặc tiêu chảy. Truyền dịch tĩnh mạch giúp bù nước, duy trì huyết áp, hỗ trợ chức năng thận và gan, và cân bằng điện giải (như kali).
• Hỗ trợ Dinh Dưỡng: Cung cấp dinh dưỡng đầy đủ là cực kỳ quan trọng, đặc biệt với các bệnh gan. Nếu mèo không tự ăn, việc đặt ống cho ăn và cho ăn cưỡng bức bằng chế độ ăn lỏng, dễ tiêu hóa là cần thiết.
• Kiểm Soát Đau: Nhiều bệnh gây vàng da, đặc biệt là viêm tụy hoặc các vấn đề về đường mật/gan, có thể gây đau đáng kể. Sử dụng thuốc giảm đau phù hợp giúp mèo cảm thấy thoải mái hơn, khuyến khích chúng ăn uống và di chuyển.
• Kiểm Soát Buồn Nôn/Nôn: Buồn nôn và nôn không chỉ gây khó chịu mà còn dẫn đến mất nước và mất dinh dưỡng. Thuốc chống nôn là một phần quan trọng trong điều trị hỗ trợ.
• Thuốc Hỗ Trợ Chức Năng Gan: Các loại thuốc như SAM-e (S-adenosylmethionine), Silymarin (chiết xuất từ cây kế sữa), hoặc Ursodeoxycholic acid có thể được sử dụng để bảo vệ tế bào gan, hỗ trợ tái tạo gan, cải thiện lưu thông mật và giảm viêm.
• Kháng Sinh: Thường được sử dụng nếu có bằng chứng hoặc nghi ngờ nhiễm trùng đi kèm (ví dụ: viêm đường mật do vi khuẩn).
• Vitamin K: Gan bị tổn thương có thể không sản xuất đủ các yếu tố đông máu phụ thuộc vitamin K. Bổ sung vitamin K có thể giúp ngăn ngừa hoặc điều trị các vấn đề chảy máu.

Trong quá trình điều trị, mèo thường cần nằm viện để được theo dõi sát sao, truyền dịch, cho ăn qua ống, và dùng thuốc tiêm. Thời gian nằm viện và phục hồi phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và phản ứng của mèo với điều trị.

Chăm Sóc Mèo Bị Vàng Mắt Tại Nhà Sau Điều Trị

Sau khi mèo được xuất viện về nhà, việc chăm sóc tại nhà đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi và ngăn ngừa tái phát. Sự kiên nhẫn và tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ thú y là chìa khóa thành công.

Tuân Thủ Hướng Dẫn Của Bác Sĩ Thú Y

Điều này bao gồm việc cho mèo uống thuốc đúng loại, đúng liều lượng, đúng thời gian theo chỉ định của bác sĩ. Không được tự ý thay đổi liều lượng hoặc ngừng thuốc ngay cả khi thấy mèo có vẻ đã khỏe hơn, trừ khi có chỉ định của bác sĩ. Bác sĩ cũng sẽ đưa ra hướng dẫn cụ thể về chế độ ăn, cách cho ăn (nếu vẫn cần dùng ống), và các biện pháp chăm sóc khác.

Theo Dõi Sát Sao Tình Trạng

Bạn cần quan sát kỹ các dấu hiệu của mèo hàng ngày:

• Màu sắc niêm mạc: Tiếp tục kiểm tra tròng trắng mắt, nướu và tai của mèo để xem tình trạng vàng da có cải thiện hay không.
• Mức độ thèm ăn và uống: Ghi lại lượng thức ăn và nước mèo tiêu thụ. Sự phục hồi sự thèm ăn là một dấu hiệu tốt.
• Hành vi và mức độ năng lượng: Quan sát xem mèo có năng động hơn không, có tham gia vào các hoạt động bình thường không.
• Nôn mửa và tiêu chảy: Ghi nhận tần suất và đặc điểm của nôn/tiêu chảy (nếu có).
• Màu sắc nước tiểu và phân: Theo dõi màu sắc nước tiểu (có còn sẫm màu không) và phân (màu sắc đã trở lại bình thường chưa).

Báo ngay cho bác sĩ thú y nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào hoặc tình trạng của mèo xấu đi.

Đảm Bảo Dinh Dưỡng và Hydration

Chế độ ăn đóng vai trò then chốt, đặc biệt với các bệnh gan. Bác sĩ thú y có thể khuyên dùng một loại thức ăn chuyên biệt cho bệnh gan, được thiết kế để dễ tiêu hóa, giảm tải cho gan và cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình phục hồi. Nếu mèo vẫn kén ăn, bạn có thể cần thử nhiều loại thức ăn khác nhau, hâm ấm thức ăn để tăng mùi hấp dẫn, hoặc hỏi ý kiến bác sĩ về việc sử dụng thuốc kích thích thèm ăn. Đảm bảo mèo luôn có nước sạch để uống.

Quản Lý Thuốc

Lập lịch trình cho thuốc để không bỏ sót liều. Nếu mèo khó uống thuốc, hãy hỏi bác sĩ về các mẹo hoặc công cụ hỗ trợ (ví dụ: dụng cụ cho uống thuốc, trộn thuốc với một lượng nhỏ thức ăn yêu thích của mèo nếu bác sĩ cho phép).

Tạo Môi Trường Thoải Mái

Giúp mèo cảm thấy thoải mái và giảm stress. Cung cấp một nơi yên tĩnh, ấm áp để mèo nghỉ ngơi. Tránh tiếng ồn lớn, sự thay đổi đột ngột trong môi trường sống, hoặc sự quấy rầy quá mức.

Tái Khám Định Kỳ

Đây là bước không thể bỏ qua. Bác sĩ thú y sẽ lên lịch tái khám để kiểm tra lại tình trạng của mèo, thực hiện các xét nghiệm máu (đặc biệt là kiểm tra lại nồng độ bilirubin và men gan) để đánh giá mức độ phục hồi và điều chỉnh phác đồ điều trị nếu cần. Việc tái khám định kỳ giúp đảm bảo rằng mèo đang đi đúng hướng trên con đường phục hồi và giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn.

Tiên Lượng Đối Với Mèo Bị Vàng Mắt (Prognosis)

Tiên lượng cho một chú mèo bị tròng trắng mắt bị vàng rất khác nhau và phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Không có một tiên lượng chung áp dụng cho tất cả các trường hợp vàng da, vì nó là dấu hiệu của một bệnh lý nền, chứ không phải là một bệnh độc lập.

Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tiên Lượng

• Nguyên nhân gây bệnh: Đây là yếu tố quan trọng nhất. Một số nguyên nhân có tiên lượng tốt nếu được điều trị sớm và đúng cách (ví dụ: thiếu máu tán huyết do Mycoplasma nếu được điều trị kháng sinh phù hợp), trong khi các nguyên nhân khác lại có tiên lượng rất dè dặt hoặc xấu (ví dụ: Cytauxzoonosis, suy gan mãn tính giai đoạn cuối, ung thư di căn, FIP thể vàng da). Bệnh gan nhiễm mỡ nếu được chẩn đoán và điều trị dinh dưỡng tích cực sớm thì có tiên lượng khá tốt, nhưng nếu phát hiện muộn hoặc mèo không đáp ứng điều trị thì nguy cơ tử vong cao. Tắc nghẽn ống mật nếu có thể phẫu thuật giải quyết thành công thì tiên lượng có thể tốt, nhưng phẫu thuật này có rủi ro cao.
• Mức độ nghiêm trọng của bệnh tại thời điểm chẩn đoán: Mèo được đưa đến bác sĩ thú y sớm, khi các triệu chứng còn nhẹ và bệnh nền chưa gây tổn thương lan rộng, thường có cơ hội phục hồi cao hơn so với mèo đến muộn trong tình trạng suy kiệt nặng, hôn mê hoặc tổn thương đa cơ quan.
• Sức khỏe tổng thể của mèo: Tuổi tác, các bệnh lý mãn tính đi kèm khác (ví dụ: bệnh thận mãn tính, tiểu đường), và tình trạng dinh dưỡng ban đầu của mèo đều ảnh hưởng đến khả năng chống chọi với bệnh tật và phục hồi.
• Khả năng đáp ứng với điều trị: Mỗi chú mèo sẽ phản ứng khác nhau với phác đồ điều trị. Việc mèo có đáp ứng tốt với thuốc, có khả năng ăn uống trở lại, và các chỉ số xét nghiệm (đặc biệt là bilirubin và men gan) có cải thiện hay không sẽ quyết định tiên lượng.
• Chi phí điều trị và khả năng chăm sóc của chủ: Một số nguyên nhân gây vàng da đòi hỏi điều trị chuyên sâu, tốn kém (nằm viện, phẫu thuật, thuốc đặc trị) và chăm sóc tại nhà tỉ mỉ trong thời gian dài. Khả năng đáp ứng các yêu cầu này của chủ cũng ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng.

Tiên Lượng Theo Từng Nguyên Nhân

• Thiếu máu tán huyết do nhiễm trùng (Mycoplasma): Tiên lượng thường tốt nếu được chẩn đoán và điều trị kháng sinh kịp thời. Cần theo dõi khả năng tái phát.
• Thiếu máu tán huyết do miễn dịch: Tiên lượng dè dặt đến tốt tùy mức độ và khả năng kiểm soát phản ứng miễn dịch bằng thuốc. Thường cần điều trị ức chế miễn dịch kéo dài.
• Ngộ độc: Tiên lượng phụ thuộc vào loại độc tố, liều lượng, và thời gian từ khi ngộ độc đến khi được điều trị. Một số chất độc có thể gây tổn thương gan vĩnh viễn.
• Gan nhiễm mỡ: Tiên lượng tốt đến dè dặt tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng khi nhập viện và khả năng cung cấp dinh dưỡng tích cực. Tỷ lệ sống sót có thể đạt 60-90% nếu điều trị đúng cách, nhưng cần thời gian hồi phục dài và nguy cơ biến chứng.
• Viêm gan/Viêm đường mật: Tiên lượng rất khác nhau tùy nguyên nhân (do vi khuẩn, virus, tự miễn). Viêm đường mật do vi khuẩn thường có tiên lượng khá nếu đáp ứng kháng sinh. Viêm gan mãn tính hoặc xơ gan có tiên lượng dè dặt đến xấu vì tổn thương gan không hồi phục.
• Tắc nghẽn ống mật: Tiên lượng phụ thuộc vào nguyên nhân tắc nghẽn (sỏi, u, viêm) và khả năng phẫu thuật giải tỏa tắc nghẽn thành công. Phẫu thuật đường mật là phức tạp. Nếu tắc nghẽn do u ác tính không thể loại bỏ, tiên lượng thường rất xấu.
• Viêm tụy gây tắc nghẽn ống mật: Tiên lượng phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của viêm tụy và khả năng kiểm soát cả viêm tụy lẫn tắc nghẽn ống mật. Viêm tụy nặng ở mèo có tỷ lệ tử vong cao.

Tóm lại, tròng trắng mắt mèo bị vàng là một dấu hiệu nguy hiểm, đòi hỏi sự chú ý và can thiệp y tế ngay lập tức. Mặc dù tiên lượng có thể nghiêm trọng, nhiều trường hợp có thể phục hồi nếu được chẩn đoán sớm và điều trị tích cực bởi bác sĩ thú y giàu kinh nghiệm. Đừng chần chừ khi nhận thấy dấu hiệu này ở mèo cưng của bạn. Để tìm hiểu thêm về sức khỏe và các bệnh thường gặp ở mèo, bạn có thể ghé thăm MochiCat.vn.

Phòng Ngừa Tình Trạng Vàng Mắt Ở Mèo

Mặc dù không thể phòng ngừa hoàn toàn tất cả các nguyên nhân gây vàng da ở mèo, nhưng có những biện pháp chủ động bạn có thể thực hiện để giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh lý tiềm ẩn dẫn đến tình trạng này và giúp mèo duy trì sức khỏe tốt nhất.

Chế Độ Ăn Uống Lành Mạnh

Cung cấp cho mèo một chế độ ăn cân bằng, chất lượng cao, phù hợp với lứa tuổi và tình trạng sức khỏe của chúng. Tránh cho mèo ăn thức ăn của người, đặc biệt là các loại độc hại như hành, tỏi, sô cô la. Duy trì cân nặng lý tưởng cho mèo để giảm nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ, đặc biệt là tránh để mèo bị thừa cân hoặc béo phì. Nếu mèo đột ngột ngừng ăn, hãy đưa chúng đến bác sĩ thú y kiểm tra ngay, không nên chờ đợi, vì việc nhịn ăn chỉ sau 2-3 ngày ở mèo béo phì đã có thể khởi phát bệnh gan nhiễm mỡ.

Kiểm Tra Sức Khỏe Định Kỳ

Đưa mèo đến bác sĩ thú y kiểm tra sức khỏe định kỳ (ít nhất mỗi năm một lần đối với mèo trưởng thành, hai lần mỗi năm đối với mèo già hoặc mèo có bệnh nền). Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường về gan, tụy hoặc các cơ quan khác trước khi chúng tiến triển nghiêm trọng và gây ra các triệu chứng rõ rệt như vàng da. Các xét nghiệm máu định kỳ (sinh hóa, công thức máu) có thể phát hiện sớm các chỉ số bất thường về men gan hoặc bilirubin.

Kiểm Soát Môi Trường Sống

Đảm bảo môi trường sống của mèo an toàn, tránh xa các chất độc hại tiềm ẩn. Cất giữ thuốc men của người, hóa chất tẩy rửa, thuốc trừ sâu, sơn, cây trồng độc hại và các vật dụng nhỏ chứa kẽm (ví dụ: tiền xu cũ, pin) ở những nơi mèo không thể tiếp cận. Nếu bạn sử dụng thuốc diệt côn trùng hoặc các hóa chất khác trong nhà hoặc vườn, hãy chắc chắn rằng chúng an toàn cho vật nuôi và tuân thủ hướng dẫn sử dụng.

Tiêm Phòng Đầy Đủ

Tiêm phòng cho mèo theo lịch trình khuyến cáo của bác sĩ thú y giúp bảo vệ mèo khỏi một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể ảnh hưởng đến gan hoặc gây thiếu máu tán huyết (ví dụ: Feline Infectious Peritonitis – FIP, mặc dù vắc-xin FIP không phổ biến và hiệu quả còn tranh cãi ở nhiều nơi, và các bệnh khác tùy thuộc vào khu vực và lối sống của mèo).

Phát Hiện Sớm Các Dấu Hiệu Bất Thường

Là người chủ, bạn là người ở gần mèo nhất và có khả năng nhận biết sớm nhất các dấu hiệu bất thường trong hành vi, mức độ thèm ăn, cân nặng, hoặc tình trạng thể chất của mèo. Đừng bỏ qua các thay đổi nhỏ, chẳng hạn như mèo bỗng dưng kén ăn hơn, lười chơi, ngủ nhiều hơn, hoặc có bất kỳ thay đổi nào về màu sắc niêm mạc, nước tiểu hoặc phân. Việc phát hiện và can thiệp sớm giúp tăng cơ hội điều trị thành công cho mèo cưng của bạn.

Tóm lại, tròng trắng mắt mèo bị vàng là một dấu hiệu lâm sàng cực kỳ quan trọng, thường báo hiệu một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cần được thú y chẩn đoán và điều trị khẩn cấp. Có rất nhiều nguyên nhân tiềm ẩn, từ các vấn đề về máu, bệnh gan đến tắc nghẽn đường mật. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân đòi hỏi các xét nghiệm chuyên sâu. Điều trị phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân gốc và thường cần sự can thiệp y tế tích cực, bao gồm điều trị bệnh nền và chăm sóc hỗ trợ. Việc phòng ngừa thông qua chăm sóc sức khỏe định kỳ, chế độ ăn uống và môi trường sống an toàn có thể giúp giảm thiểu rủi ro. Nếu bạn nhận thấy tròng trắng mắt mèo của mình bị vàng, hãy đưa chúng đến bác sĩ thú y ngay lập tức.