Những chú chó nghiệp vụ không chỉ là những người bạn trung thành mà còn là lực lượng tinh nhuệ, đóng vai trò then chốt trong công tác đảm bảo an ninh, trật tự và cứu hộ. Với khả năng đánh hơi siêu việt, tốc độ và sự nhanh nhẹn, chúng được huấn luyện chuyên sâu để thực hiện nhiều nhiệm vụ phức tạp, từ truy tìm tội phạm, phát hiện chất cấm đến hỗ trợ cứu nạn trong các tình huống khẩn cấp. Vai trò của chúng là không thể thiếu, góp phần quan trọng vào thành công của nhiều chuyên án, bảo vệ an toàn cho cộng đồng và thể hiện sự gắn kết bền chặt giữa con người và loài vật thông minh này.
Lịch sử và Vai trò Của Chó Nghiệp Vụ Trong Lực Lượng An Ninh
Lịch sử sử dụng chó trong các hoạt động an ninh đã có từ hàng ngàn năm trước, nhưng khái niệm những chú chó nghiệp vụ hiện đại bắt đầu hình thành vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, đặc biệt là ở châu Âu. Ban đầu, chúng được dùng chủ yếu để tuần tra và bắt giữ tội phạm. Dần dần, với sự phát triển của khoa học và kỹ thuật huấn luyện, vai trò của chó nghiệp vụ được mở rộng đáng kể. Chúng không chỉ là những người bạn đồng hành mà còn là “đồng nghiệp” bốn chân không thể thiếu của lực lượng công an, cảnh sát trên toàn thế giới.
Ở Việt Nam, lực lượng chó nghiệp vụ cũng đã phát triển mạnh mẽ và chứng minh được hiệu quả trong nhiều lĩnh vực. Từ các nhiệm vụ giám định mùi hơi người, truy vết đối tượng, đến tìm kiếm ma túy, thuốc nổ, hay tham gia các chiến dịch cứu hộ cứu nạn. Sự hiện diện của những chú chó nghiệp vụ đã giúp nâng cao năng lực phá án, đảm bảo an toàn cho cán bộ chiến sĩ và rút ngắn thời gian xử lý các vụ việc phức tạp, đặc biệt là ở những địa hình hiểm trở hay trong điều kiện làm việc khắc nghiệt. Chúng đại diện cho sự kết hợp hoàn hảo giữa bản năng tự nhiên và quá trình rèn luyện kỷ luật.
Các Giống Chó Nghiệp Vụ Phổ Biến và Đặc Điểm Nổi Bật
Việc lựa chọn giống chó phù hợp là yếu tố tiên quyết tạo nên một chú chó nghiệp vụ xuất sắc. Mỗi giống chó có những đặc điểm riêng biệt về thể chất và tính cách, quyết định khả năng thích nghi với từng loại nhiệm vụ.
Béc Giê Đức (German Shepherd)
Đây là giống chó phổ biến nhất và được ưa chuộng hàng đầu trong lực lượng nghiệp vụ trên toàn thế giới, bao gồm cả Việt Nam. Những chú chó nghiệp vụ giống Béc giê Đức nổi tiếng với sự thông minh vượt trội, khả năng học hỏi nhanh, lòng dũng cảm, sự trung thành tuyệt đối và thể lực bền bỉ. Chúng có khứu giác cực nhạy, rất phù hợp với các nhiệm vụ truy vết, tìm kiếm ma túy, thuốc nổ và tấn công bảo vệ. Câu chuyện về chú chó Giôn trong bài viết gốc là một minh chứng rõ ràng về khả năng của giống chó này trong việc giám định mùi hơi người và cứu hộ.
Malinois (Béc Giê Bỉ)
Giống Malinois đang ngày càng trở nên phổ biến nhờ tốc độ, sự nhanh nhẹn và năng lượng dồi dào. Chúng có thân hình gọn gàng hơn Béc giê Đức nhưng lại cực kỳ linh hoạt và có phản xạ nhanh như chớp. Malinois thường được huấn luyện cho các nhiệm vụ tấn công, bảo vệ, và tìm kiếm cứu nạn trong môi trường khó khăn, đòi hỏi sự di chuyển liên tục và chính xác cao.
Labrador Retriever
Tuy không nổi bật về khả năng tấn công, Labrador Retriever lại là những chuyên gia không thể thiếu trong việc phát hiện ma túy và thuốc nổ. Chúng có khứu giác xuất sắc, tính cách điềm tĩnh, thân thiện và khả năng tập trung cao độ. Sự thân thiện giúp chúng dễ dàng hòa nhập trong nhiều môi trường khác nhau, giảm thiểu rủi ro gây lo lắng cho công chúng trong các nhiệm vụ công cộng.
Bloodhound
Bloodhound được mệnh danh là “vua khứu giác” trong thế giới loài chó. Với khả năng đánh hơi vượt trội, chúng chuyên được sử dụng cho các nhiệm vụ truy vết tội phạm bỏ trốn, tìm kiếm người mất tích trên diện rộng và trong thời gian dài. Khả năng theo dấu của Bloodhound gần như không có đối thủ.
Rotweiller
Rotweiller là giống chó mạnh mẽ, dũng cảm và có khả năng bảo vệ tốt. Chúng thường được huấn luyện cho các nhiệm vụ bảo vệ tài sản, kiểm soát đám đông và tấn công khi cần thiết. Lòng trung thành và sự kiên định của Rotweiller khiến chúng trở thành lựa chọn đáng tin cậy cho các công việc đòi hỏi sức mạnh và tính quyết đoán.
Nhìn chung, một chú chó nghiệp vụ xuất sắc cần có sức khỏe tốt, thần kinh vững vàng, bản năng mạnh mẽ (như bản năng săn mồi, bản năng bảo vệ) và đặc biệt là khả năng gắn kết chặt chẽ với người huấn luyện. Những yếu tố này được kiểm tra và đánh giá nghiêm ngặt ngay từ khi chúng còn nhỏ.
Quy trình Huấn Luyện Chó Nghiệp Vụ Chuyên Sâu và Khắc Nghiệt
Quá trình biến một chú chó con thành một chiến sĩ bốn chân tinh nhuệ là một hành trình dài và đòi hỏi sự kiên nhẫn, chuyên môn cao từ người huấn luyện.
Giai đoạn Tuyển chọn và Ươm tạo
Quy trình huấn luyện bắt đầu ngay từ khi những chú chó còn rất nhỏ, thường là từ 3-6 tháng tuổi. Tiêu chí tuyển chọn vô cùng khắt khe, bao gồm kiểm tra sức khỏe tổng thể, thần kinh (không quá nhút nhát cũng không quá hung dữ), bản năng săn mồi và tính kỷ luật. Những chú chó được chọn phải có tố chất đặc biệt, thông minh và ham học hỏi. Tại Cục Quản lý Huấn luyện và Sử dụng Động vật Nghiệp vụ, Bộ Tư lệnh Cảnh sát cơ động, các chuyên gia sẽ đánh giá từng cá thể để xác định tiềm năng của chúng.
Huấn luyện Vâng lời Cơ bản
Sau khi được tuyển chọn, chó con sẽ trải qua giai đoạn huấn luyện vâng lời cơ bản. Giai đoạn này tập trung vào việc hình thành kỷ luật, sự tập trung và khả năng phản ứng với các mệnh lệnh đơn giản như ngồi, nằm, đứng, đến đây, đi theo. Đây là nền tảng quan trọng để chuẩn bị cho những bài huấn luyện phức tạp hơn sau này. Người huấn luyện phải xây dựng mối quan hệ tin cậy và gắn bó với chó, biến việc học thành trò chơi để tạo sự hứng thú. Trung tá Đỗ Văn Long, với hơn 20 năm kinh nghiệm, đã dành nhiều thời gian chăm sóc và hướng dẫn Giôn từ những động tác nhỏ nhất, giáo dục tính kỷ luật, như một người cha chăm sóc con mình.
Huấn luyện Chuyên biệt
Sau khi hoàn thành huấn luyện cơ bản, những chú chó nghiệp vụ sẽ được phân loại và huấn luyện chuyên biệt theo từng nhiệm vụ:
- Tìm kiếm ma túy và thuốc nổ: Tập trung vào phát triển khứu giác, dạy chó nhận biết mùi hương của các chất cấm và chất nổ. Chúng được huấn luyện để chỉ ra vị trí nghi ngờ mà không gây tổn hại đến hiện trường.
- Truy vết tội phạm và giám định mùi hơi người: Đây là một trong những nhiệm vụ khó nhất, đòi hỏi chó phải có khả năng phân biệt và theo dấu mùi hương của một người cụ thể trong môi trường phức tạp. Câu chuyện của Giôn tại Yên Bái, khi chỉ sủa vào những đồ vật của một đối tượng duy nhất trong suốt một tuần giám định, là minh chứng rõ ràng cho khả năng này.
- Tấn công và bảo vệ: Huấn luyện chó tấn công kẻ xấu theo lệnh, bảo vệ người huấn luyện hoặc tài sản. Các bài tập này đòi hỏi sự dũng cảm và kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo chó chỉ tấn công khi có lệnh và dừng lại khi có tín hiệu.
- Cứu hộ cứu nạn: Dạy chó tìm kiếm người sống sót trong các đống đổ nát, khu vực sạt lở hoặc dưới nước. Chúng phải học cách vượt qua địa hình hiểm trở và làm việc trong điều kiện căng thẳng. Giôn đã từng tham gia nhiều vụ việc tìm kiếm người mất tích, cứu hộ cứu nạn trong vụ sập mỏ than Phấn Mễ (Thái Nguyên), vụ lở núi ở Phú Thọ, thể hiện sự linh hoạt trong nhiệm vụ.
Vai trò của Huấn Luyện Viên
Người huấn luyện không chỉ là thầy giáo mà còn là người bạn, người đồng hành của chó. Họ dành hàng giờ đồng hồ mỗi ngày, từ sáng sớm đến tối muộn, thậm chí quên cả ngày nghỉ, để rèn giũa kỹ năng cho từng chú chó. Mối liên kết giữa huấn luyện viên và chó nghiệp vụ là yếu tố then chốt quyết định thành công của nhiệm vụ. Sự kiên trì, tình yêu thương và khả năng thấu hiểu tâm lý loài vật giúp huấn luyện viên xây dựng được sự tin tưởng tuyệt đối từ những người bạn bốn chân của mình. Đó là một quá trình làm việc cần mẫn và đầy tâm huyết.
 |
|---|
|
| — |
| Hình 1: Một tình huống luyện tập tấn công của chó nghiệp vụ, thể hiện sự dũng mãnh và kỷ luật trong huấn luyện. |
Những Nhiệm Vụ Đặc Biệt Của Chó Nghiệp Vụ Trong Thực Tiễn Chiến Đấu
Trong suốt quá trình cống hiến, những chú chó nghiệp vụ đã tham gia vào vô số chuyên án và nhiệm vụ, góp phần quan trọng vào việc giữ gìn an ninh trật tự và bảo vệ sự bình yên cho nhân dân.
Truy Tìm Tội Phạm và Giám Định Mùi Hơi Người
Khả năng khứu giác vượt trội cho phép chó nghiệp vụ truy vết tội phạm một cách hiệu quả, ngay cả khi dấu vết đã bị thời gian hoặc yếu tố môi trường làm mờ đi. Chúng có thể phân biệt mùi của từng cá thể và theo dõi dấu vết qua nhiều loại địa hình phức tạp. Điển hình như câu chuyện về chú chó Giôn. Tháng 9 năm 2001, tại huyện Văn Chấn (Yên Bái) xảy ra một vụ án đặc biệt nghiêm trọng. Hiện trường vắng vẻ, không nhân chứng, manh mối duy nhất là chiếc mũ len của đối tượng. Giôn, cùng Trung tá Long, đã được điều động đến.
Sau khi ngửi chiếc mũ, Giôn đã phải phân biệt mùi giữa đồ vật của khoảng 10 đối tượng tình nghi. Suốt một tuần liền, cơ quan điều tra thực hiện việc giám định, và lần nào Giôn cũng chỉ sủa khi ngửi những đồ vật của duy nhất một đối tượng. Nhờ dấu hiệu chính xác từ Giôn, đối tượng đã bị tập trung đấu tranh và cúi đầu nhận tội. Đây là một minh chứng hùng hồn cho vai trò không thể thay thế của những chú chó nghiệp vụ trong công tác phá án hình sự.
Phát Hiện Ma Túy và Chất Cấm
Với khứu giác nhạy bén, chó nghiệp vụ được huấn luyện để phát hiện nhiều loại ma túy và chất cấm, ngay cả khi chúng được giấu kín trong hành lý, phương tiện hoặc container. Chúng là công cụ hữu hiệu tại các cửa khẩu, sân bay, cảng biển và các điểm kiểm soát an ninh, góp phần ngăn chặn dòng chảy của tội phạm ma túy. Sự chính xác và tốc độ của chúng giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực đáng kể so với các phương pháp kiểm tra truyền thống.
Phát Hiện Thuốc Nổ, Bom Mìn
Trong bối cảnh các mối đe dọa khủng bố ngày càng gia tăng, chó nghiệp vụ phát hiện thuốc nổ trở thành lá chắn sống quan trọng. Chúng có thể tìm thấy bom mìn, vật liệu nổ trong các khu vực công cộng, phương tiện giao thông, hoặc các địa điểm trọng yếu, đảm bảo an toàn cho hàng ngàn người.
Một ví dụ tiêu biểu là nhiệm vụ của Đại úy Đỗ Văn Chức cùng hai chú chó Tôm và Rex tại Nhà máy lọc dầu Dung Quất (Quảng Ngãi) vào tháng 6 năm 2017. Trong đợt bảo dưỡng tổng thể kéo dài từ cuối tháng 5 đến đầu tháng 8, với hàng chục lô nhà xưởng, van, bể cầu, đường ống cần được kiểm tra. Đây là một môi trường tiềm ẩn nhiều rủi ro về an toàn, với hàng ngàn nhân sự ra vào mỗi ngày.
Tại cổng A1 và A5, những chú chó nghiệp vụ Tôm và Rex được phân công thường trực, kiểm tra hàng trăm lượt công nhân và chuyên gia mang theo công cụ, ba lô, vali. Mỗi vật dụng đều được cảnh khuyển đánh hơi rất kỹ lưỡng. Nếu phát hiện có mùi thuốc nổ, chúng lập tức sủa vang báo hiệu. Nhiệm vụ này diễn ra trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt của miền Trung, nhưng những chú chó vẫn hoàn thành xuất sắc, góp phần đảm bảo an ninh tuyệt đối cho nhà máy.
Cứu Hộ, Tìm Kiếm Nạn Nhân Trong Thảm Họa
Khi thiên tai như lũ lụt, sạt lở đất, hoặc các vụ sập đổ công trình xảy ra, chó nghiệp vụ là những tia hy vọng sống sót cho các nạn nhân bị vùi lấp. Khả năng tìm kiếm người sống sót dưới đống đổ nát của chúng là vô giá, giúp đội cứu hộ định vị chính xác vị trí cần giải cứu, giảm thiểu thời gian tìm kiếm và tăng cơ hội sống sót cho nạn nhân. Giôn cũng đã tham gia vào nhiều vụ cứu hộ, tìm kiếm người mất tích, khẳng định vai trò quan trọng trong các tình huống khẩn cấp.
Bảo Vệ An Ninh Tại Các Sự Kiện Lớn, Khu Vực Trọng Yếu
Trong các sự kiện quy mô lớn, hội nghị quốc tế, hoặc tại các khu vực nhạy cảm, những chú chó nghiệp vụ được triển khai để tuần tra, phát hiện các mối đe dọa tiềm ẩn và kiểm soát tình hình. Sự hiện diện của chúng không chỉ tăng cường an ninh mà còn có tác dụng răn đe, giúp duy trì trật tự và an toàn công cộng.
 |
|---|
| Hình 2: Đại úy Chức và chú chó nghiệp vụ Tôm giải lao sau những giờ luyện tập căng thẳng tại Nhà máy lọc dầu Dung Quất. |
Sự Hy Sinh và Tình Cảm Đặc Biệt Giữa Chó Nghiệp Vụ và Người Huấn Luyện
Mỗi câu chuyện về những chú chó nghiệp vụ và người huấn luyện của chúng đều là những trang sử cảm động về sự gắn kết, lòng trung thành và tinh thần cống hiến.
Mối Liên Kết Không Thể Phá Vỡ
Người huấn luyện và chó nghiệp vụ không chỉ là đồng đội mà còn là những người bạn thân thiết, có thể cảm nhận được cảm xúc của nhau. Mối quan hệ này được xây dựng từ hàng ngàn giờ huấn luyện, cùng nhau vượt qua khó khăn và hiểm nguy. Sự gắn bó này không chỉ là tình cảm mà còn là yếu tố then chốt giúp họ phối hợp ăn ý trong mọi nhiệm vụ.
Trung tá Long đã từng chia sẻ về chú chó Giôn với ánh mắt đượm buồn. Anh coi Giôn như con cái, chăm sóc và huấn luyện nó từng li từng tí. Khi Giôn được chuyển công tác vào Cà Mau, nó đã cố gắng bật cửa xe quay lại tìm anh. Chỉ khi được Trung tá Long vỗ về, thủ thỉ, Giôn mới chịu lên đường. Điều đó cho thấy sự gắn bó sâu sắc, vượt lên cả bản năng đơn thuần. Về sau, khi Giôn ốm và bỏ ăn, Trung tá Long thậm chí còn mơ thấy nó. Anh đã yêu cầu đồng đội đưa điện thoại lại gần tai Giôn để anh thủ thỉ vài lời, như thể tin rằng Giôn có thể hiểu và cảm nhận được tình cảm của mình.
Đại úy Chức cũng có một câu chuyện đầy xúc động với chú chó Tôm. Khi con gái thứ hai của anh phải nhập viện cấp cứu vì suy hệ thần kinh vận động và vấn đề về phổi, anh đã rất sốt ruột nhưng không thể rời vị trí công tác ở Dung Quất. Có những đêm, khi nhận được tin vợ nhắn con đau quấy khóc, Đại úy Chức không ngủ được, ra hiên nhà ngồi. Chú chó Tôm đã cảm nhận được nỗi buồn của chủ, nó cũng không ngủ mà bò ra theo, ôm lấy anh. Bình thường Tôm hay “nhõng nhẽo” đòi ăn uống, nhưng trong những ngày đó, nó ngoan hơn hẳn và rất tập trung hoàn thành nhiệm vụ ban ngày.
Khi Đại úy Chức kết thúc chuyến công tác và về thăm con, Tôm đã bỏ ăn liền mấy hôm. Khi gặp lại chủ, nó mừng rỡ nhảy lên ôm vai bá cổ, liếm vào má anh. “Mắt nó ướn ướt…”, Đại úy Chức tâm sự, cho thấy sự nhạy cảm và tình cảm sâu sắc của chú chó dành cho người huấn luyện. Những câu chuyện này không chỉ là kỷ niệm cá nhân mà còn là biểu tượng của tình cảm đặc biệt giữa con người và những chú chó nghiệp vụ, một tình cảm vượt qua rào cản loài. Để hiểu rõ hơn về cách chăm sóc thú cưng và các sản phẩm dành cho chúng, bạn có thể tham khảo thêm tại Mochi Cat.
Sự Hy Sinh Thầm Lặng
Cuộc đời của một chú chó nghiệp vụ là chuỗi ngày cống hiến và đôi khi là sự hy sinh thầm lặng. Chúng đối mặt với hiểm nguy, làm việc trong những điều kiện khắc nghiệt, từ cái nắng gay gắt của miền Trung (như Tôm và Rex ở Dung Quất) đến cái lạnh giá của vùng núi. Tuổi thọ của chúng, dù không ngắn, nhưng quãng đời làm việc lại đầy căng thẳng. Khi về già, chúng cũng cần được nghỉ ngơi, chăm sóc đặc biệt để bù đắp cho những cống hiến không ngừng nghỉ.
Tương Lai Của Chó Nghiệp Vụ: Công Nghệ và Sự Phát Triển
Thế giới đang thay đổi nhanh chóng, và vai trò của những chú chó nghiệp vụ cũng không ngừng được điều chỉnh để đáp ứng các thách thức mới.
Ứng dụng Công Nghệ Mới Trong Huấn Luyện
Công nghệ đang mở ra những hướng đi mới trong việc huấn luyện và tăng cường hiệu quả làm việc của chó nghiệp vụ. Các thiết bị GPS gắn trên chó, camera thu nhỏ, hoặc thậm chí là các hệ thống huấn luyện ảo có thể giúp nâng cao kỹ năng của chó và sự phối hợp với huấn luyện viên. Nghiên cứu về gen cũng có thể giúp chọn lọc những cá thể chó có tố chất tốt nhất cho công việc nghiệp vụ, tối ưu hóa quy trình huấn luyện.
Mở Rộng Phạm Vi Nhiệm Vụ
Ngoài các nhiệm vụ truyền thống, chó nghiệp vụ có thể được huấn luyện cho những vai trò mới như phát hiện bệnh tật (ví dụ: ung thư, tiểu đường) thông qua mùi hương, tìm kiếm thiết bị điện tử bị giấu kín, hoặc hỗ trợ trong các nghiên cứu khoa học. Sự linh hoạt trong khả năng học hỏi của chúng cho phép mở rộng không giới hạn các ứng dụng tiềm năng.
 |
|---|
| Hình 3: Một góc khu vực chăm sóc chó nghiệp vụ tại Cục Quản lý huấn luyện và sử dụng động vật nghiệp vụ, nơi những người bạn bốn chân được nuôi dưỡng chu đáo. |
Thách Thức và Cơ Hội
Tuy nhiên, việc duy trì và phát triển lực lượng chó nghiệp vụ cũng đối mặt với nhiều thách thức. Chi phí đào tạo, chăm sóc y tế, dinh dưỡng chuyên biệt là những yếu tố cần được đầu tư. Mặc dù vậy, giá trị mà những chú chó nghiệp vụ mang lại cho xã hội là vô cùng lớn, không thể đong đếm được bằng tiền bạc. Do đó, việc đầu tư vào các trung tâm huấn luyện, nghiên cứu khoa học để nâng cao chất lượng và hiệu quả của lực lượng này là điều cần thiết. Đây là cơ hội để Việt Nam tiếp tục phát triển đội ngũ cảnh khuyển chuyên nghiệp, đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu của công tác giữ gìn an ninh, trật tự trong thời đại mới.
Kết luận
Những chú chó nghiệp vụ là những chiến sĩ đặc biệt, mang trong mình lòng dũng cảm, sự trung thành và tinh thần cống hiến không ngừng nghỉ. Chúng là minh chứng sống động cho mối liên kết bền chặt giữa con người và loài vật, một mối liên kết được xây dựng bằng tình yêu thương và sự tin tưởng. Dù trong bất kỳ nhiệm vụ nào, từ phá án cam go đến cứu hộ khẩn cấp, vai trò của chúng luôn là không thể thiếu, góp phần quan trọng vào sự bình yên của đất nước và cuộc sống an toàn của mọi người.
Ngày Cập Nhật: Tháng 9 23, 2025 by Trần Thanh Tâm Ni
