Mèo rừng sách đỏ là một trong những loài động vật hoang dã quý hiếm đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng tại Việt Nam. Chúng đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái tự nhiên, góp phần duy trì sự cân bằng đa dạng sinh học. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về loài mèo rừng này, tình trạng bảo tồn của chúng trong Sách đỏ Việt Nam, cũng như câu chuyện về một cá thể may mắn được cứu hộ và trả về môi trường sống tự nhiên, thể hiện nỗ lực bảo tồn của cộng đồng và các tổ chức chuyên môn tại MochiCat.vn.
Một cá thể mèo rừng được phát hiện và cứu hộ
Vào ngày 1 tháng 11 năm 2019, một sự kiện đáng chú ý đã diễn ra, làm dấy lên hy vọng cho công tác bảo tồn động vật hoang dã tại Việt Nam. Trong quá trình dọn dẹp mặt bằng tại Khu Y tế kỹ thuật cao Hoa Lâm – Shangrila ở quận Bình Tân, TP. Hồ Chí Minh, các công nhân đã phát hiện một cá thể mèo rừng có hình dáng và bộ lông đặc biệt. Ngay lập tức, cá thể này được giao lại cho chủ đầu tư để có biện pháp xử lý phù hợp.
Cá thể mèo rừng này nặng khoảng 5 kg và có chiều dài thân 55 cm. Điều khiến nó trở nên nổi bật là bộ lông có hoa văn đốm rất đẹp và mang đậm nét hoang dã. Nhận thấy sự khác lạ, đơn vị đã gửi hình ảnh và video của con mèo đến cơ quan bảo tồn động vật hoang dã để xác minh. Kết quả xác định ban đầu cho biết đây là một loài mèo rừng quý hiếm nằm trong Sách đỏ Việt Nam. Mặc dù bộ lông với “hoa văn cẩm thạch” dễ gây nhầm lẫn với Mèo Cẩm Thạch (Pardofelis marmorata), tên khoa học được xác định của cá thể này là Prionailurus bengalensis, hay còn gọi là Mèo Vằn hoặc Mèo Báo, một loài thuộc danh mục các loài nguy cấp, quý hiếm (danh mục IIB) theo Nghị định 06/2019/NĐ-CP của Chính phủ.
Đặc điểm nhận dạng của Mèo Vằn (Prionailurus bengalensis)
Mèo Vằn (Prionailurus bengalensis) là loài mèo rừng phổ biến nhất ở châu Á, nhưng tại Việt Nam và nhiều khu vực khác, chúng vẫn được xếp vào nhóm động vật cần được bảo vệ. Kích thước của chúng nhìn chung tương đương với mèo nhà, với chiều dài thân khoảng 60 cm và trọng lượng dao động từ 2 đến 5 kg. Tuy nhiên, điểm đặc trưng nổi bật giúp phân biệt chúng với mèo nhà là chiếc đuôi khá dài, có thể đạt tới 55 cm, gần bằng chiều dài thân.
Bộ lông của Mèo Vằn có nhiều biến thể màu sắc và hoa văn tùy theo khu vực địa lý, nhưng thường có màu xám xanh hoặc xám nâu với nhiều đốm thẫm màu phân bố khắp cơ thể, tạo nên vẻ ngoài hoang dã và độc đáo. Cằm và vùng dưới môi thường có màu trắng hoặc vàng nhạt. Đặc biệt, mặt sau tai của chúng có một đốm trắng đặc trưng. Bộ lông dày và mịn giúp chúng thích nghi với nhiều môi trường sống khác nhau. Chúng thường sinh sống ở các khu rừng, đồng cỏ và vùng cây bụi ở Đông Nam Á.
Tình trạng bảo tồn của Mèo Rừng trong Sách Đỏ Việt Nam
Theo Tiến sĩ Bạch Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Cứu hộ – Bảo tồn và Phát triển sinh vật Vườn quốc gia (VQG) Cát Tiên, mèo rừng sách đỏ như Mèo Vằn (Prionailurus bengalensis) được đánh giá là loài khó tìm và số lượng cá thể trong tự nhiên đang suy giảm đáng kể. Quỹ Thế giới bảo vệ động vật hoang dã (WWF) đã đưa ra cảnh báo về tình trạng nguy cấp của loài mèo rừng tại Việt Nam, xếp chúng vào danh sách cần được bảo vệ khẩn cấp trong Sách đỏ Việt Nam.
Nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm số lượng của loài mèo rừng này rất đa dạng. Thứ nhất, bộ lông sặc sỡ và vẻ ngoài hoang dã khiến chúng trở thành mục tiêu của nạn săn bắt trái phép. Lông mèo rừng được sử dụng trong ngành thời trang hoặc bị săn lùng để làm vật nuôi cảnh, mặc dù đây là hành vi vi phạm pháp luật. Thứ hai, tình trạng phá rừng và thu hẹp môi trường sống diễn ra ngày càng nghiêm trọng đã làm mất đi nơi trú ngụ và nguồn thức ăn tự nhiên của chúng. Khi rừng bị suy thoái, mèo rừng sách đỏ buộc phải di chuyển đến những khu vực gần con người hơn, làm tăng nguy cơ bị bắt giữ hoặc gặp phải xung đột.
Bàn giao cá thể mèo rừng về Vườn quốc gia Cát Tiên
Nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo tồn loài động vật quý hiếm này, Bệnh viện Gia An 115 thuộc Tập đoàn Hoa Lâm đã phối hợp với các cơ quan chức năng để bàn giao cá thể mèo rừng vừa được phát hiện. Đơn vị lựa chọn Trung tâm Cứu hộ – Bảo tồn và Phát triển sinh vật VQG Cát Tiên làm nơi tiếp nhận, bởi đây là một trong những trung tâm uy tín hàng đầu tại Việt Nam trong công tác cứu hộ và tái thả động vật hoang dã về tự nhiên.
Việc bàn giao diễn ra vào ngày 1 tháng 11 năm 2019. Sau khi tiếp nhận, cá thể mèo rừng Prionailurus bengalensis đã được các chuyên gia tại trung tâm chăm sóc, kiểm tra sức khỏe và đánh giá khả năng sống sót trong môi trường tự nhiên. Quy trình này nhằm đảm bảo con vật đủ điều kiện để được tái thả, giảm thiểu rủi ro cho cả cá thể và hệ sinh thái rừng. Thành công của việc cứu hộ và tái thả cá thể mèo rừng này không chỉ là tin vui riêng lẻ mà còn là minh chứng cho sự chung tay của cộng đồng và các tổ chức trong nỗ lực bảo vệ đa dạng sinh học, đặc biệt là các loài đang có nguy cơ bị đe dọa tuyệt chủng. Những hành động kịp thời và có trách nhiệm như vậy rất cần thiết để bảo tồn những loài động vật quý giá như mèo rừng sách đỏ cho thế hệ tương lai. Để tìm hiểu thêm về các loại mèo khác và cách chăm sóc chúng, bạn có thể truy cập MochiCat.vn.
Việc bảo tồn mèo rừng sách đỏ đòi hỏi sự nỗ lực đồng bộ từ chính phủ, các tổ chức bảo tồn, và ý thức của người dân. Nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của các loài động vật hoang dã và nguy cơ tuyệt chủng mà chúng đang đối mặt là bước đi cần thiết. Đồng thời, việc tăng cường các biện pháp kiểm soát nạn săn bắt và bảo vệ môi trường sống tự nhiên là yếu tố then chốt để đảm bảo sự tồn tại lâu dài của loài mèo rừng quý hiếm này trong hệ sinh thái của Việt Nam.