Mèo bị sa ruột: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách xử lý

Bệnh Mèo Bị Sa Ruột là một tình trạng y tế nghiêm trọng, cần được chủ nuôi đặc biệt quan tâm. Sa ruột xảy ra khi một đoạn ruột hoặc các cơ quan khác trong bụng bị đẩy ra ngoài qua lỗ tự nhiên hoặc lỗ rách bất thường trên thành cơ thể. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp bạn có hành động kịp thời, bảo vệ sức khỏe cho mèo cưng. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về căn bệnh này, giúp bạn hiểu rõ hơn về sa ruột ở mèo và cách ứng phó hiệu quả.

Sa ruột ở mèo là gì? Các loại sa ruột thường gặp

Sa ruột, hay thoát vị (hernia) ở mèo, là tình trạng các mô, cơ quan nội tạng (thường là ruột hoặc mỡ) bị lồi ra ngoài qua một điểm yếu hoặc lỗ hổng trên thành cơ bắp bao quanh nó. Đây là một vấn đề sức khỏe có thể từ nhẹ đến rất nghiêm trọng, tùy thuộc vào vị trí, kích thước và tình trạng của phần bị sa ra ngoài. Khác với các bệnh lý tiêu hóa thông thường chỉ ảnh hưởng đến chức năng ruột bên trong, sa ruột liên quan đến sự di chuyển vật lý của ruột ra khỏi vị trí bình thường.

Có nhiều loại sa ruột khác nhau có thể xảy ra ở mèo, tùy thuộc vào vị trí xuất hiện điểm yếu hoặc lỗ hổng:

Sa ruột rốn (Umbilical Hernia)

Sa ruột rốn là loại sa ruột phổ biến nhất ở mèo, đặc biệt là mèo con. Tình trạng này xảy ra khi có một lỗ hổng ở vùng rốn (nơi dây rốn kết nối khi còn trong bụng mẹ) không đóng kín hoàn toàn sau khi sinh. Các mô mỡ hoặc đôi khi là một phần nhỏ của ruột có thể lồi ra qua lỗ hổng này, tạo thành một khối sưng mềm dưới da ở vùng bụng. Kích thước của khối sưng có thể thay đổi, nhỏ lại khi mèo nằm yên hoặc to hơn khi mèo đứng, kêu hay gắng sức.

Mặc dù sa ruột rốn thường nhỏ và không gây đau đớn, nhưng nó có nguy cơ bị kẹt (incarceration), tức là phần bị sa ra ngoài không thể đẩy ngược vào trong được nữa. Nguy hiểm hơn là tình trạng nghẹt (strangulation), xảy ra khi nguồn cung cấp máu đến phần ruột bị kẹt bị cắt đứt. Nghẹt là một trường hợp cấp cứu thú y khẩn cấp vì nó có thể dẫn đến hoại tử mô ruột và nhiễm trùng toàn thân, đe dọa tính mạng của mèo. Sa ruột rốn thường được chẩn đoán khi mèo còn nhỏ và có thể cần phẫu thuật để đóng lỗ hổng, đặc biệt nếu lỗ hổng lớn hoặc có nguy cơ bị kẹt/nghẹt.

Sa ruột bẹn (Inguinal Hernia)

Sa ruột bẹn xảy ra khi các mô hoặc cơ quan nội tạng lồi ra qua ống bẹn (inguinal canal), một đường đi tự nhiên qua thành bụng ở vùng háng. Loại sa ruột này có thể là bẩm sinh (xuất hiện từ khi sinh ra) hoặc mắc phải (phát triển sau này). Sa ruột bẹn thường phổ biến hơn ở mèo cái do cấu trúc giải phẫu của vùng bẹn, nhưng cũng có thể xảy ra ở mèo đực.

Các cơ quan bị sa qua ống bẹn có thể bao gồm mỡ bụng, một phần ruột, hoặc thậm chí là tử cung (ở mèo cái). Khối sưng thường xuất hiện ở vùng háng hoặc đùi trong. Tương tự như sa ruột rốn, sa ruột bẹn cũng có nguy cơ bị kẹt hoặc nghẹt, gây đau đớn dữ dội và đe dọa tính mạng nếu không được can thiệp kịp thời. Việc chẩn đoán và phẫu thuật điều trị sa ruột bẹn là cần thiết để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Sa ruột tầng sinh môn (Perineal Hernia)

Sa ruột tầng sinh môn là tình trạng các cơ quan trong ổ bụng (như ruột già, mỡ, hoặc bàng quang) bị đẩy ra ngoài qua vùng cơ yếu ở tầng sinh môn (vùng xung quanh hậu môn). Loại sa ruột này ít phổ biến ở mèo so với chó, và thường xảy ra ở mèo đực lớn tuổi chưa được thiến do sự suy yếu của các cơ vùng chậu dưới ảnh hưởng của hormone.

Các triệu chứng của sa ruột tầng sinh môn bao gồm sưng một hoặc cả hai bên hậu môn, khó khăn khi đại tiện (táo bón, rặn nhiều), thay đổi hình dạng phân (phân nhỏ, dẹt), và đôi khi là khó khăn khi tiểu tiện nếu bàng quang bị sa. Tình trạng này đòi hỏi phẫu thuật để sửa chữa các cơ bị suy yếu và đưa các cơ quan trở về đúng vị trí. Phẫu thuật thiến có thể được thực hiện đồng thời để giảm nguy cơ tái phát ở mèo đực.

Sa ruột hoành (Diaphragmatic Hernia)

Sa ruột hoành là một loại sa ruột nội bộ, xảy ra khi có một lỗ hổng trên cơ hoành (cơ ngăn cách khoang ngực và khoang bụng). Qua lỗ hổng này, các cơ quan từ ổ bụng (như ruột, dạ dày, gan, lách) có thể di chuyển vào khoang ngực. Loại sa ruột này có thể là bẩm sinh (do cơ hoành không phát triển hoàn chỉnh khi sinh ra) hoặc mắc phải (thường do chấn thương mạnh như tai nạn xe hơi hoặc ngã cao, gây rách cơ hoành).

Các triệu chứng của sa ruột hoành rất đa dạng và thường liên quan đến khó thở do các cơ quan trong ngực chèn ép phổi và tim. Mèo có thể có biểu hiện thở nhanh, thở nông, khó thở, thở hổn hển, ho, giảm khả năng vận động, nôn mửa, hoặc thậm chí là suy hô hấp cấp tính. Chẩn đoán thường dựa vào X-quang và siêu âm. Sa ruột hoành là một trường hợp cấp cứu nghiêm trọng và cần phẫu thuật khẩn cấp để đưa các cơ quan về vị trí cũ và đóng lỗ hổng trên cơ hoành.

Sa ruột bụng (Ventral Hernia)

Sa ruột bụng là tình trạng các mô hoặc cơ quan lồi ra qua một lỗ hổng trên thành bụng ở bất kỳ vị trí nào không phải là rốn hoặc bẹn. Loại sa ruột này thường mắc phải, phát triển sau chấn thương (như va đập mạnh) hoặc sau phẫu thuật (do vết mổ không lành tốt hoặc chỉ khâu bị bung).

Khối sưng của sa ruột bụng thường xuất hiện dưới da ở vùng bị ảnh hưởng trên thành bụng. Mức độ nghiêm trọng tùy thuộc vào kích thước của lỗ hổng và phần cơ quan bị sa ra ngoài. Giống như các loại sa ruột khác, sa ruột bụng cũng có nguy cơ bị kẹt hoặc nghẹt và cần được bác sĩ thú y đánh giá để xác định phương pháp điều trị phù hợp, thường là phẫu thuật.

Nguyên nhân dẫn đến sa ruột ở mèo

Sa ruột ở mèo có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, được chia thành hai nhóm chính: bẩm sinh và mắc phải.

Nguyên nhân bẩm sinh

Đây là những nguyên nhân xuất hiện ngay từ khi mèo con mới sinh ra. Chúng liên quan đến sự phát triển không hoàn chỉnh của cơ thể trong giai đoạn bào thai hoặc ngay sau sinh.

• Lỗ hổng tự nhiên không đóng kín: Nguyên nhân phổ biến nhất của sa ruột bẩm sinh là sự thất bại của một lỗ hổng tự nhiên trong cơ thể mèo con khi nó trưởng thành. Ví dụ điển hình là sa ruột rốn, xảy ra khi lỗ rốn (nơi chứa mạch máu của dây rốn) không đóng hoàn toàn sau khi dây rốn teo lại và rụng đi. Sa ruột bẹn bẩm sinh cũng có thể do ống bẹn không đóng kín đúng cách. Sa ruột hoành bẩm sinh xảy ra khi cơ hoành không phát triển hoàn chỉnh, để lại một lỗ hổng giữa khoang ngực và bụng.
• Yếu tố di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy sa ruột bẩm sinh có thể có liên quan đến yếu tố di truyền ở một số dòng mèo nhất định. Nếu mèo bố mẹ có tiền sử sa ruột, mèo con có thể có nguy cơ cao hơn. Tuy nhiên, cơ chế di truyền cụ thể vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn.
• Bất thường trong quá trình phát triển phôi thai: Một số trường hợp sa ruột phức tạp hơn có thể là kết quả của các bất thường xảy ra trong quá trình hình thành và phát triển của mèo con trong bụng mẹ.

Nguyên nhân mắc phải

Sa ruột mắc phải phát triển sau khi mèo đã trưởng thành, do tác động của các yếu tố bên ngoài hoặc các vấn đề sức khỏe khác.

• Chấn thương: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của sa ruột mắc phải, đặc biệt là sa ruột hoành và sa ruột bụng. Chấn thương mạnh như va đập trong tai nạn giao thông, ngã từ trên cao, hoặc bị tấn công bởi động vật khác có thể gây rách hoặc làm suy yếu thành cơ bắp ở vùng bị ảnh hưởng, dẫn đến việc các cơ quan nội tạng bị đẩy ra ngoài.
• Tăng áp lực trong ổ bụng: Các tình trạng làm tăng áp lực trong ổ bụng một cách mãn tính có thể góp phần gây ra sa ruột hoặc làm trầm trọng thêm một lỗ hổng có sẵn. Điều này bao gồm:
  • Táo bón mãn tính hoặc khó khăn khi đại tiện: Mèo rặn nhiều khi đi vệ sinh làm tăng áp lực lên vùng bụng dưới và tầng sinh môn, có thể dẫn đến sa ruột tầng sinh môn.
  • Ho mãn tính: Ho liên tục và mạnh làm tăng áp lực trong ổ bụng.
  • Mang thai: Đối với mèo cái, việc mang thai, đặc biệt là mang thai nhiều con, có thể làm giãn và suy yếu thành bụng, tăng nguy cơ sa ruột rốn hoặc bẹn nếu có lỗ hổng nhỏ.
  • Béo phì: Tăng cân quá mức làm tăng áp lực lên thành bụng và các cơ quan. Lượng mỡ thừa trong ổ bụng cũng có thể dễ dàng bị đẩy ra ngoài qua các điểm yếu.
  • Tích tụ dịch trong ổ bụng (báng bụng): Gây ra bởi các bệnh lý khác (như suy tim, bệnh gan, ung thư), dịch tích tụ làm tăng áp lực lên thành bụng.
• Biến chứng sau phẫu thuật: Sa ruột bụng có thể xảy ra sau các ca phẫu thuật vùng bụng nếu vết mổ không lành đúng cách, bị nhiễm trùng, hoặc các mũi khâu bị bung ra, để lại một điểm yếu trên thành bụng.
• Suy yếu cơ bắp do tuổi tác hoặc bệnh lý: Ở mèo lớn tuổi, các cơ bắp nói chung, bao gồm cả cơ thành bụng và cơ tầng sinh môn, có thể bị suy yếu tự nhiên theo thời gian, làm tăng nguy cơ sa ruột, đặc biệt là sa ruột tầng sinh môn. Một số bệnh lý suy nhược cơ bắp cũng có thể đóng góp.
• Nhiễm trùng hoặc viêm: Nhiễm trùng hoặc viêm mãn tính tại một vùng nào đó trên thành bụng hoặc hoành có thể làm suy yếu cấu trúc mô, tạo điều kiện cho sa ruột xảy ra.

Việc xác định chính xác nguyên nhân gây sa ruột rất quan trọng đối với bác sĩ thú y để đưa ra kế hoạch điều trị hiệu quả và tư vấn về nguy cơ tái phát cho chủ nuôi. Đối với các trường hợp sa ruột bẩm sinh, phẫu thuật sửa chữa thường là cách giải quyết dứt điểm. Đối với sa ruột mắc phải, việc giải quyết nguyên nhân gốc rễ (như điều trị táo bón, quản lý cân nặng, hoặc xử lý chấn thương) cũng cần thiết bên cạnh phẫu thuật sửa chữa sa ruột.

Dấu hiệu nhận biết mèo bị sa ruột

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu mèo bị sa ruột là rất quan trọng để đưa mèo đi khám và điều trị kịp thời, đặc biệt trong các trường hợp có nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Các triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào loại sa ruột, kích thước của lỗ hổng, và việc có bị kẹt hay nghẹt hay không.

Dấu hiệu ban đầu và dễ nhận thấy nhất

Dấu hiệu rõ ràng nhất và thường là điều đầu tiên chủ nuôi nhận thấy là sự xuất hiện của một khối sưng hoặc lồi bất thường dưới da.

• Vị trí sưng: Khối sưng này thường xuất hiện ở các vị trí đặc trưng tùy thuộc vào loại sa ruột:
  • Sa ruột rốn: Khối sưng mềm, hình tròn hoặc bầu dục ở ngay vùng rốn (giữa bụng).
  • Sa ruột bẹn: Khối sưng ở vùng háng hoặc mặt trong đùi.
  • Sa ruột tầng sinh môn: Khối sưng ở một hoặc cả hai bên vùng hậu môn.
  • Sa ruột bụng: Khối sưng ở bất kỳ vị trí nào khác trên thành bụng (thường là do chấn thương hoặc sau mổ).
• Đặc điểm của khối sưng:
  • Mềm mại: Ban đầu, khối sưng thường mềm khi chạm vào.
  • Có thể đẩy vào: Trong nhiều trường hợp sa ruột chưa bị kẹt, bạn có thể nhẹ nhàng dùng tay đẩy khối sưng này trở lại vào ổ bụng (khối sa ruột có thể thu hồi – reducible). Tuy nhiên, bạn không nên cố gắng làm điều này nếu mèo có biểu hiện đau hoặc khối sưng cứng/nóng.
  • Thay đổi kích thước: Khối sưng có thể nhỏ lại hoặc biến mất khi mèo thư giãn, nằm yên, hoặc ngủ. Nó có thể lớn hơn khi mèo đứng, rặn (khi đi vệ sinh), kêu nhiều, hoặc gắng sức.

Dấu hiệu khi sa ruột bị kẹt hoặc nghẹt

Đây là những dấu hiệu nguy hiểm, báo hiệu tình trạng khẩn cấp cần được can thiệp thú y ngay lập tức. Khi sa ruột bị kẹt (không thể đẩy vào được nữa) hoặc nghẹt (mất nguồn cung cấp máu), các triệu chứng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn rất nhiều.

• Khối sưng cứng, nóng và đau: Khối sưng trở nên cứng hơn, ấm hoặc nóng khi chạm vào, và đặc biệt là gây đau đớn dữ dội cho mèo khi bạn chạm nhẹ hoặc ngay cả khi không chạm. Mèo có thể gầm gừ, cắn, hoặc cố gắng tránh né khi bạn lại gần vùng bị ảnh hưởng.
• Sự thay đổi màu sắc của da vùng sưng: Da trên khối sưng có thể chuyển sang màu đỏ, tím, hoặc xanh lam do thiếu máu hoặc tắc nghẽn tuần hoàn. Vùng này cũng có thể cảm thấy lạnh hơn so với vùng da xung quanh. Đây là dấu hiệu rõ ràng của tình trạng nghẹt mô và hoại tử sắp xảy ra.
• Đau đớn toàn thân: Mèo biểu hiện rõ sự đau đớn, có thể rên rỉ, tỏ ra bồn chồn, hoặc thu mình lại.
• Rối loạn tiêu hóa:
  • Nôn mửa: Đây là triệu chứng rất phổ biến khi một đoạn ruột bị kẹt hoặc nghẹt, gây tắc nghẽn đường tiêu hóa. Nôn mửa có thể dữ dội và liên tục.
  • Chán ăn hoặc bỏ ăn: Mèo đau đớn và khó chịu nên không muốn ăn uống.
  • Táo bón hoặc không đi ngoài được: Nếu đoạn ruột bị kẹt là ruột già hoặc gây tắc nghẽn hoàn toàn, mèo sẽ không thể đi đại tiện.
• Mệt mỏi và suy nhược: Mèo trở nên yếu ớt, lờ đờ, ít vận động hơn bình thường.
• Sốt: Nhiễm trùng có thể xảy ra do mô bị hoại tử, dẫn đến sốt.
• Dấu hiệu suy hô hấp (đối với sa ruột hoành): Khó thở, thở nhanh, thở hổn hển, lưỡi và nướu chuyển màu xanh xao (thiếu oxy).

Các dấu hiệu khác tùy loại sa ruột

• Sa ruột tầng sinh môn: Ngoài khối sưng, mèo có thể rặn nhiều khi đi ngoài nhưng không thành công, hoặc chỉ thải ra phân nhỏ, dẹt. Đôi khi có thể khó tiểu nếu bàng quang bị sa.
• Sa ruột hoành: Khó thở là triệu chứng nổi bật nhất. Mèo có thể thích ngồi hoặc đứng hơn nằm, cố gắng giãn cơ thể ra để dễ thở hơn. Tiếng tim và phổi có thể bị che lấp hoặc nghe bất thường khi bác sĩ thăm khám.

Khi nhận thấy bất kỳ khối sưng bất thường nào trên cơ thể mèo, đặc biệt là ở các vị trí rốn, háng, hậu môn, hoặc thành bụng, chủ nuôi nên đưa mèo đến gặp bác sĩ thú y càng sớm càng tốt để được chẩn đoán chính xác. Nếu kèm theo các dấu hiệu đau đớn, nôn mửa, thay đổi màu sắc vùng da, hoặc khó thở, đó là tín hiệu cấp cứu và bạn cần đưa mèo đến phòng khám thú y ngay lập tức. Đừng chờ đợi hay cố gắng tự xử lý tại nhà. Việc chẩn đoán và can thiệp sớm là yếu tố quyết định khả năng phục hồi của mèo.

Chẩn đoán sa ruột ở mèo

Khi chủ nuôi đưa mèo đến phòng khám thú y với các dấu hiệu nghi ngờ mèo bị sa ruột, bác sĩ thú y sẽ tiến hành một quy trình chẩn đoán để xác định chính xác tình trạng, loại sa ruột, mức độ nghiêm trọng và các biến chứng có thể đi kèm. Quá trình này thường bao gồm các bước sau:

Thăm khám lâm sàng và tiền sử bệnh

• Thu thập tiền sử: Bác sĩ sẽ hỏi bạn về thời gian bắt đầu xuất hiện khối sưng, kích thước và hình dạng của nó có thay đổi theo thời gian hoặc theo tư thế/hoạt động của mèo hay không. Bạn cũng sẽ được hỏi về các triệu chứng khác mà bạn quan sát được như đau, nôn mửa, thay đổi thói quen đi vệ sinh, thay đổi hành vi, tiền sử chấn thương gần đây, hoặc tiền sử phẫu thuật. Thông tin về giống mèo, tuổi, giới tính và tình trạng thiến cũng rất quan trọng.
• Kiểm tra thể chất toàn diện: Bác sĩ thú y sẽ tiến hành kiểm tra sức khỏe tổng thể của mèo để đánh giá tình trạng chung.
• Kiểm tra khối sưng: Bác sĩ sẽ cẩn thận sờ nắn khối sưng để xác định vị trí, kích thước, độ mềm/cứng, nhiệt độ và phản ứng đau của mèo khi chạm vào. Bác sĩ sẽ thử nhẹ nhàng đẩy khối sưng trở lại vào ổ bụng để xem nó có thu hồi được hay không. Khả năng thu hồi của khối sa ruột là một yếu tố quan trọng giúp phân biệt giữa sa ruột đơn thuần và sa ruột bị kẹt.
• Kiểm tra các hệ cơ quan khác: Tùy thuộc vào loại sa ruột và các triệu chứng đi kèm, bác sĩ có thể kiểm tra kỹ hơn hệ tiêu hóa, hệ hô hấp, hệ tiết niệu để tìm kiếm các dấu hiệu biến chứng (như tắc nghẽn ruột, khó thở do chèn ép phổi, khó tiểu do bàng quang bị sa).

Các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh

Để xác nhận chẩn đoán, xác định chính xác nội dung bên trong khối sa ruột, đánh giá mức độ nghiêm trọng và kiểm tra các biến chứng nội bộ, bác sĩ thú y thường sẽ sử dụng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh:

• Chụp X-quang:
  • X-quang bụng: Có thể giúp xác định xem có đoạn ruột hoặc các cơ quan khác (như mỡ, lá lách) nằm trong khối sa ruột hay không. Nó cũng giúp đánh giá tình trạng tắc nghẽn đường tiêu hóa nếu có.
  • X-quang ngực: Rất quan trọng để chẩn đoán sa ruột hoành. Hình ảnh X-quang ngực có thể cho thấy các cơ quan bụng (ruột, dạ dày, gan) di chuyển vào khoang ngực, chèn ép phổi và tim.
• Siêu âm:
  • Siêu âm khối sưng: Siêu âm là công cụ rất hữu ích để xác định chính xác cấu trúc bên trong khối sa ruột (là mỡ, ruột, bàng quang, hay cơ quan khác). Nó giúp đánh giá tình trạng của các mô này, kiểm tra lưu lượng máu (đặc biệt quan trọng để phát hiện tình trạng nghẹt), và xác định mức độ phù nề hoặc tổn thương.
  • Siêu âm ổ bụng: Có thể được thực hiện để đánh giá tổng thể các cơ quan nội tạng trong ổ bụng và tìm kiếm các vấn đề sức khỏe khác có thể liên quan.
  • Siêu âm ngực: Kết hợp với X-quang, siêu âm ngực có thể cung cấp cái nhìn chi tiết hơn về vị trí và mức độ chèn ép của các cơ quan sa vào khoang ngực trong trường hợp sa ruột hoành.

Các xét nghiệm khác (tùy trường hợp)

• Xét nghiệm máu: Có thể được thực hiện để đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể của mèo, kiểm tra các dấu hiệu nhiễm trùng (đặc biệt nếu nghi ngờ sa ruột bị nghẹt hoặc biến chứng), đánh giá chức năng các cơ quan nội tạng (như thận, gan) trước phẫu thuật, và kiểm tra công thức máu.
• Phân tích nước tiểu: Nếu nghi ngờ bàng quang bị sa trong sa ruột tầng sinh môn hoặc bẹn, phân tích nước tiểu có thể cần thiết để kiểm tra tình trạng nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc tắc nghẽn.
• Xét nghiệm phân: Nếu mèo có tiền sử táo bón hoặc thay đổi thói quen đi ngoài, xét nghiệm phân có thể giúp tìm nguyên nhân gây táo bón góp phần gây ra sa ruột tầng sinh môn.

Dựa trên kết quả của quá trình thăm khám và các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh, bác sĩ thú y sẽ đưa ra chẩn đoán chính xác về loại sa ruột, mức độ nghiêm trọng và tình trạng có biến chứng hay không. Từ đó, kế hoạch điều trị phù hợp nhất sẽ được xây dựng và thảo luận với chủ nuôi. Việc chẩn đoán sớm và chính xác là nền tảng để điều trị thành công cho mèo bị sa ruột.

Các phương pháp điều trị sa ruột ở mèo

Việc điều trị sa ruột ở mèo chủ yếu là can thiệp phẫu thuật. Tuy nhiên, phương pháp cụ thể và mức độ khẩn cấp sẽ phụ thuộc vào loại sa ruột, kích thước, vị trí, và tình trạng có biến chứng (như kẹt, nghẹt) hay không.

Phẫu thuật sửa chữa sa ruột

Đây là phương pháp điều trị chính và hiệu quả nhất cho hầu hết các trường hợp sa ruột. Mục tiêu của phẫu thuật là đưa các mô hoặc cơ quan bị sa trở lại vị trí bình thường trong ổ bụng và đóng kín hoặc củng cố lỗ hổng trên thành cơ bắp để ngăn ngừa tái phát.

• Chỉ định phẫu thuật:
  • Sa ruột có thể thu hồi (reducible hernia): Mặc dù có thể không gây triệu chứng cấp tính ngay lập tức, phẫu thuật vẫn được khuyến cáo để ngăn ngừa nguy cơ bị kẹt hoặc nghẹt trong tương lai, đặc biệt nếu lỗ hổng đủ lớn để cho ruột lọt qua. Đây thường là phẫu thuật có thể lên kế hoạch (elective surgery), có thể kết hợp với các thủ thuật khác như triệt sản.
  • Sa ruột bị kẹt (incarcerated hernia): Phẫu thuật là bắt buộc để giải phóng các cơ quan bị mắc kẹt. Đây thường là một ca phẫu thuật khẩn cấp hoặc bán khẩn cấp tùy thuộc vào mức độ đau đớn và các triệu chứng khác của mèo.
  • Sa ruột bị nghẹt (strangulated hernia): Đây là một trường hợp cấp cứu thú y khẩn cấp tuyệt đối. Phẫu thuật phải được thực hiện ngay lập tức để khôi phục lưu thông máu cho các cơ quan bị ảnh hưởng. Nếu mô đã bị hoại tử, phần mô đó cần được cắt bỏ. Tỷ lệ tử vong cao hơn đáng kể nếu phẫu thuật bị trì hoãn.
  • Sa ruột gây triệu chứng: Ngay cả khi có thể thu hồi, nếu sa ruột gây đau, khó chịu hoặc ảnh hưởng đến chức năng (như khó đi ngoài trong sa ruột tầng sinh môn), phẫu thuật là cần thiết để cải thiện chất lượng cuộc sống cho mèo.
• Quy trình phẫu thuật chung:
  • Gây mê: Mèo sẽ được gây mê toàn thân để đảm bảo không đau và giữ yên trong suốt quá trình phẫu thuật.
  • Vết rạch: Bác sĩ phẫu thuật sẽ tạo một vết rạch trên da ở vị trí khối sa ruột.
  • Đưa cơ quan về vị trí: Bác sĩ sẽ cẩn thận đẩy (giảm) các mô hoặc cơ quan bị sa trở lại vào khoang bụng. Nếu mô bị nghẹt và hoại tử, phần mô đó sẽ được cắt bỏ (ví dụ: cắt bỏ đoạn ruột hoại tử và nối lại).
  • Sửa chữa lỗ hổng: Đây là bước quan trọng nhất. Bác sĩ sẽ khâu đóng lỗ hổng trên thành cơ bắp. Tùy thuộc vào kích thước và vị trí của lỗ hổng, bác sĩ có thể sử dụng các kỹ thuật khâu khác nhau để tăng cường độ chắc chắn. Trong một số trường hợp sa ruột lớn hoặc tái phát, bác sĩ có thể cần sử dụng vật liệu nhân tạo (lưới y tế) để củng cố thành bụng/hoành.
  • Đóng vết mổ: Sau khi sửa chữa xong lỗ hổng, bác sĩ sẽ khâu các lớp cơ, mô dưới da và da để đóng vết mổ.
• Phẫu thuật đặc biệt: Đối với sa ruột hoành, phẫu thuật phức tạp hơn, đòi hỏi mở lồng ngực hoặc bụng để tiếp cận cơ hoành và đưa các cơ quan trở lại khoang bụng. Đối với sa ruột tầng sinh môn, phẫu thuật thường liên quan đến việc sử dụng các kỹ thuật chuyển vạt cơ để củng cố vùng tầng sinh môn bị suy yếu.

Chăm sóc hỗ trợ và quản lý cơn đau

Trước, trong và sau phẫu thuật, mèo sẽ được chăm sóc hỗ trợ để đảm bảo sự an toàn và thoải mái:

• Truyền dịch: Giúp duy trì trạng thái hydrat hóa, đặc biệt quan trọng nếu mèo bị nôn mửa hoặc chán ăn.
• Giảm đau: Mèo sẽ được sử dụng thuốc giảm đau trước, trong và sau phẫu thuật để kiểm soát cơn đau do vết mổ và quá trình phục hồi.
• Kháng sinh: Có thể được chỉ định để ngăn ngừa hoặc điều trị nhiễm trùng, đặc biệt là trong trường hợp sa ruột bị nghẹt hoặc nếu có hoại tử mô.
• Theo dõi: Mèo sẽ được theo dõi chặt chẽ tại phòng khám sau phẫu thuật để kiểm tra các dấu hiệu biến chứng, tình trạng phục hồi và sự ổn định.

Các phương pháp khác (hiếm gặp hoặc hỗ trợ)

• Băng ép (Hernia band): Trong một số ít trường hợp sa ruột rốn rất nhỏ và không có nguy cơ kẹt, bác sĩ có thể đề nghị theo dõi hoặc sử dụng băng ép tạm thời. Tuy nhiên, đây không phải là giải pháp lâu dài và không thay thế được phẫu thuật đối với hầu hết các loại sa ruột, đặc biệt là các loại nguy hiểm.
• Quản lý nguyên nhân gốc rễ: Nếu sa ruột là do mắc phải (ví dụ: do táo bón mãn tính gây sa ruột tầng sinh môn), việc điều trị đồng thời nguyên nhân gây ra tình trạng đó (như điều chỉnh chế độ ăn, sử dụng thuốc nhuận tràng) là rất quan trọng để ngăn ngừa tái phát. Thiến mèo đực chưa thiến bị sa ruột tầng sinh môn cũng giúp giảm nguy cơ tái phát.

Quan trọng nhất là chủ nuôi cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ thú y về chăm sóc sau phẫu thuật, bao gồm quản lý vết mổ, cho thuốc đúng giờ, hạn chế vận động và theo dõi các dấu hiệu bất thường. Phẫu thuật mang lại tiên lượng tốt cho hầu hết các trường hợp sa ruột nếu được phát hiện và xử lý kịp thời trước khi xảy ra biến chứng nghẹt nguy hiểm.

Chăm sóc mèo sau phẫu thuật sa ruột

Sau khi mèo trải qua phẫu thuật sửa chữa sa ruột, giai đoạn hồi phục tại nhà là rất quan trọng để đảm bảo vết mổ lành tốt, ngăn ngừa biến chứng và giúp mèo nhanh chóng lấy lại sức khỏe. Bác sĩ thú y sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách chăm sóc cụ thể, nhưng dưới đây là những khía cạnh chung mà chủ nuôi cần lưu ý:

Chăm sóc vết mổ

• Giữ vết mổ sạch và khô: Tuyệt đối không cho mèo liếm, cắn hoặc gãi vào vết mổ. Vết mổ cần được giữ sạch và khô để tránh nhiễm trùng. Sử dụng vòng chống liếm (Elizabethan collar – loa đeo cổ) là cách hiệu quả nhất để ngăn mèo tiếp cận vết mổ. Mặc dù mèo có thể khó chịu lúc đầu, việc đeo vòng chống liếm là bắt buộc trong suốt thời gian hồi phục theo chỉ định của bác sĩ, thường là 10-14 ngày cho đến khi cắt chỉ.
• Quan sát vết mổ hàng ngày: Kiểm tra vết mổ ít nhất hai lần mỗi ngày để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như:
  • Sưng đỏ quá mức.
  • Chảy dịch màu vàng, xanh hoặc có mùi hôi.
  • Vết mổ bị hở hoặc chỉ khâu bị bung.
  • Nóng ran ở vùng vết mổ.
• Làm sạch (nếu cần): Chỉ làm sạch vết mổ theo hướng dẫn của bác sĩ thú y. Thông thường, vết mổ khô ráo là tốt nhất và không cần làm sạch thêm. Nếu có chỉ định làm sạch, bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn sử dụng dung dịch sát trùng phù hợp và cách thực hiện nhẹ nhàng.
• Hẹn tái khám: Đưa mèo đến tái khám đúng lịch hẹn với bác sĩ thú y để kiểm tra quá trình lành vết mổ và cắt chỉ (nếu sử dụng chỉ không tự tiêu).

Quản lý thuốc

• Cho thuốc đúng liều và đúng giờ: Bác sĩ thú y sẽ kê các loại thuốc cần thiết, thường bao gồm thuốc giảm đau và kháng sinh. Hãy cho mèo uống thuốc theo đúng liều lượng, tần suất và thời gian được chỉ định, ngay cả khi mèo có vẻ đã khá hơn. Không tự ý ngưng thuốc hoặc thay đổi liều lượng.
• Kiểm soát cơn đau: Thuốc giảm đau giúp mèo cảm thấy thoải mái hơn, khuyến khích mèo ăn uống và vận động nhẹ nhàng, từ đó hỗ trợ quá trình phục hồi. Quan sát các dấu hiệu đau của mèo (như kêu rên, không cho chạm vào vết mổ, chán ăn, lờ đờ) và báo cho bác sĩ nếu bạn thấy thuốc giảm đau dường như không hiệu quả.
• Kháng sinh: Kháng sinh giúp ngăn ngừa nhiễm trùng vết mổ hoặc các nhiễm trùng thứ phát. Hoàn thành toàn bộ liệu trình kháng sinh theo chỉ định.

Hạn chế vận động

• Giữ yên tĩnh: Trong vài ngày đầu sau phẫu thuật, giữ mèo trong một không gian nhỏ, yên tĩnh và thoải mái (như cũi, phòng nhỏ). Điều này giúp hạn chế mèo chạy nhảy quá mức, có thể gây căng vết mổ và cản trở quá trình lành.
• Tránh hoạt động mạnh: Ngăn mèo nhảy lên đồ đạc cao, chạy nhanh, hoặc chơi đùa thô bạo với các vật nuôi khác trong nhà. Thời gian hạn chế vận động cụ thể sẽ tùy thuộc vào loại phẫu thuật và chỉ định của bác sĩ, thường là ít nhất 2-4 tuần.
• Đi vệ sinh: Đảm bảo khay vệ sinh của mèo dễ tiếp cận và có thành thấp để mèo không cần phải nhảy lên quá cao khi đi vệ sinh.

Chế độ ăn uống

• Nước sạch: Luôn đảm bảo mèo có đủ nước sạch để uống.
• Thức ăn: Bác sĩ thú y có thể đề nghị một chế độ ăn dễ tiêu hóa hơn trong vài ngày đầu sau phẫu thuật. Cho mèo ăn từng bữa nhỏ và theo dõi xem mèo có ăn uống bình thường trở lại không. Chán ăn kéo dài có thể là dấu hiệu của vấn đề.

Theo dõi các dấu hiệu biến chứng

Chủ nuôi cần theo dõi sát sao hành vi và tình trạng của mèo để phát hiện sớm các dấu hiệu biến chứng sau phẫu thuật:

• Dấu hiệu nhiễm trùng: Sốt, lờ đờ, chán ăn, sưng đỏ, nóng, chảy dịch mủ ở vết mổ.
• Dấu hiệu sa ruột tái phát: Xuất hiện lại khối sưng ở vị trí ban đầu hoặc gần đó.
• Dấu hiệu tắc nghẽn hoặc nghẹt ruột (hiếm gặp sau phẫu thuật thành công): Nôn mửa liên tục, đau bụng dữ dội, không đi ngoài được.
• Phản ứng với thuốc: Dấu hiệu dị ứng hoặc tác dụng phụ bất thường của thuốc.
• Khó thở (đặc biệt sau phẫu thuật sa ruột hoành): Thở nhanh, thở nông, khó thở.

Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy liên hệ ngay với bác sĩ thú y. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn chăm sóc sau phẫu thuật của bác sĩ thú y là yếu tố then chốt để đảm bảo mèo hồi phục hoàn toàn và khỏe mạnh sau khi bị sa ruột.

Tiên lượng và phòng ngừa sa ruột ở mèo

Tiên lượng (khả năng hồi phục) cho mèo bị sa ruột phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại sa ruột, kích thước và vị trí của lỗ hổng, việc có bị kẹt hay nghẹt hay không, tình trạng sức khỏe tổng thể của mèo, và quan trọng nhất là thời điểm chẩn đoán và can thiệp điều trị.

Tiên lượng

• Sa ruột có thể thu hồi, được phẫu thuật sớm: Tiên lượng thường rất tốt. Phẫu thuật sửa chữa kịp thời trước khi xảy ra biến chứng kẹt hoặc nghẹt mang lại tỷ lệ thành công cao. Mèo thường hồi phục hoàn toàn sau phẫu thuật và chăm sóc hậu phẫu đúng cách.
• Sa ruột bị kẹt, được phẫu thuật kịp thời: Tiên lượng thường vẫn tốt, nhưng có thể phức tạp hơn một chút so với sa ruột thu hồi. Việc giải phóng các cơ quan bị kẹt thường thành công nếu thực hiện sớm.
• Sa ruột bị nghẹt, được phẫu thuật kịp thời: Tiên lượng thận trọng hơn. Tình trạng nghẹt là rất nguy hiểm vì có thể gây tổn thương không hồi phục cho mô do thiếu máu. Nếu mô bị hoại tử cần phải cắt bỏ, phẫu thuật sẽ phức tạp hơn và nguy cơ biến chứng (như nhiễm trùng, rò rỉ đường tiêu hóa) và tử vong cao hơn. Tuy nhiên, nếu được phẫu thuật cấp cứu ngay lập tức, nhiều mèo vẫn có thể sống sót, mặc dù thời gian hồi phục có thể lâu hơn và cần chăm sóc chuyên sâu hơn.
• Sa ruột bẩm sinh nhỏ (ví dụ: sa ruột rốn rất nhỏ) không gây triệu chứng và không bị kẹt: Một số trường hợp rất nhỏ có thể tự đóng lại khi mèo trưởng thành (đặc biệt là sa ruột rốn). Tuy nhiên, việc theo dõi chặt chẽ và tham khảo ý kiến bác sĩ thú y là cần thiết để đánh giá nguy cơ và quyết định có cần phẫu thuật hay không.
• Sa ruột hoành do chấn thương: Tiên lượng phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương ban đầu và tình trạng các cơ quan bị sa. Phẫu thuật là cần thiết và tiên lượng thường là khá tốt nếu mèo qua khỏi giai đoạn nguy kịch ban đầu và được phẫu thuật thành công.
• Sa ruột tái phát: Mặc dù phẫu thuật sửa chữa sa ruột thường thành công, vẫn có một tỷ lệ nhỏ các trường hợp tái phát, đặc biệt nếu lỗ hổng lớn, các mô xung quanh yếu, hoặc nếu nguyên nhân gốc rễ (như táo bón mãn tính) không được giải quyết. Phẫu thuật sửa chữa lần thứ hai có thể khó khăn hơn.

Tổng kết, hầu hết các trường hợp sa ruột ở mèo, nếu được phát hiện sớm và can thiệp phẫu thuật kịp thời trước khi xảy ra biến chứng nghẹt, đều có tiên lượng tốt. Sự chậm trễ trong việc tìm kiếm sự trợ giúp của bác sĩ thú y là yếu tố chính làm giảm cơ hội sống sót và phục hồi của mèo, đặc biệt đối với các trường hợp nghẹt.

Phòng ngừa

Không phải tất cả các trường hợp sa ruột đều có thể phòng ngừa được, đặc biệt là các loại bẩm sinh. Tuy nhiên, chủ nuôi có thể thực hiện một số biện pháp để giảm nguy cơ mắc sa ruột hoặc các biến chứng liên quan đến các loại sa ruột mắc phải:

• Kiểm soát cân nặng: Duy trì cân nặng khỏe mạnh cho mèo. Béo phì làm tăng áp lực lên thành bụng, có thể làm trầm trọng thêm các điểm yếu tiềm ẩn hoặc góp phần gây sa ruột. Chế độ ăn uống cân bằng và tập thể dục phù hợp rất quan trọng.
• Phòng tránh chấn thương: Giữ mèo trong nhà hoặc giám sát chặt chẽ khi ở ngoài trời để giảm nguy cơ tai nạn giao thông, ngã cao, hoặc bị tấn công bởi động vật khác – những nguyên nhân phổ biến gây sa ruột hoành và sa ruột bụng.
• Điều trị các bệnh lý gây tăng áp lực ổ bụng: Nhanh chóng xử lý các tình trạng gây ho mãn tính hoặc táo bón mãn tính. Đưa mèo đi khám nếu bạn nhận thấy mèo thường xuyên rặn mạnh khi đi vệ sinh hoặc có dấu hiệu táo bón kéo dài.
• Thiến mèo đực: Việc thiến mèo đực chưa thiến có thể giúp giảm nguy cơ phát triển sa ruột tầng sinh môn khi về già do ảnh hưởng của hormone lên cơ vùng chậu.
• Chăm sóc sau phẫu thuật chu đáo: Nếu mèo đã từng phẫu thuật vùng bụng, hãy tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn chăm sóc sau mổ của bác sĩ thú y để đảm bảo vết mổ lành tốt và giảm nguy cơ sa ruột bụng do biến chứng.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Đưa mèo đi khám sức khỏe định kỳ tại MochiCat.vn hoặc phòng khám thú y uy tín. Bác sĩ thú y có thể phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường (bao gồm cả sa ruột nhỏ) trong quá trình khám sức khỏe tổng quát trước khi chúng trở nên nghiêm trọng.

Mặc dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ, việc chủ động chăm sóc sức khỏe, phòng tránh chấn thương và theo dõi sát sao các dấu hiệu bất thường trên cơ thể mèo là cách tốt nhất để bảo vệ mèo cưng khỏi những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như sa ruột và đảm bảo chúng được điều trị kịp thời nếu chẳng may mắc phải.

Sa ruột ở mèo là một tình trạng y tế cần được xử lý nhanh chóng và chuyên nghiệp. Việc chủ động tìm hiểu các dấu hiệu mèo bị sa ruột, hiểu rõ nguyên nhân tiềm ẩn và tầm quan trọng của việc đưa mèo đến bác sĩ thú y kịp thời là yếu tố then chốt quyết định sự phục hồi của mèo cưng. Bằng sự quan sát cẩn thận và hành động quyết đoán, bạn có thể giúp mèo vượt qua thử thách sức khỏe này và trở lại cuộc sống khỏe mạnh.