Mèo bị bụng phệ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý

Tình trạng Mèo Bị Bụng Phệ có thể khiến nhiều chủ nuôi lo lắng. Đôi khi, đó chỉ là đặc điểm bình thường, nhưng trong nhiều trường hợp khác, nó có thể là dấu hiệu cảnh báo về sức khỏe. Hiểu rõ nguyên nhân gây ra tình trạng này sẽ giúp bạn chăm sóc mèo cưng tốt hơn và kịp thời phát hiện các vấn đề nghiêm trọng. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích các khả năng khiến bụng mèo phình to và đưa ra lời khuyên hữu ích.

Bụng phệ ở mèo: Khi nào là bình thường?

Trước khi lo lắng về các vấn đề sức khỏe, điều quan trọng là phải biết rằng không phải mọi chiếc bụng to ở mèo đều là dấu hiệu của bệnh tật hay thừa cân. Một số mèo có một cấu trúc cơ thể tự nhiên khiến bụng trông “phệ” hơn, đặc biệt là sau khi triệt sản hoặc khi chúng già đi.

Phần bụng lỏng lẻo, chảy xuống dưới ở nhiều con mèo được gọi là “túi nguyên thủy” (primordial pouch). Túi này là một lớp da và mô mỡ dư thừa nằm dọc theo bụng dưới của mèo, từ gần xương sườn đến gần chân sau. Nó là một đặc điểm hoàn toàn bình thường và có ở cả mèo đực lẫn mèo cái, mèo đã triệt sản hoặc chưa.

Túi nguyên thủy có một số chức năng tiềm năng, bao gồm giúp mèo di chuyển linh hoạt hơn (cho phép cơ thể kéo dài tối đa khi chạy hoặc nhảy) và cung cấp một lớp bảo vệ thêm cho các cơ quan nội tạng trong các cuộc chiến. Kích thước của túi này có thể thay đổi tùy theo giống mèo và từng cá thể. Một số giống như Mau Ai Cập, Bengal và Pixie-bob có xu hướng có túi nguyên thủy rõ rệt hơn.

Đặc điểm nhận dạng của túi nguyên thủy là nó thường cảm thấy mềm và lỏng lẻo khi sờ vào, giống như một lớp da thừa chứa một ít mỡ. Nó không phải là sự căng cứng hay phình to đột ngột của toàn bộ vùng bụng. Túi này có thể trở nên rõ ràng hơn sau khi mèo triệt sản do sự thay đổi hormone và phân bố mỡ, hoặc đơn giản là do tuổi tác khiến da kém đàn hồi hơn.

Nếu bụng phệ của mèo trông giống một chiếc túi da lỏng lẻo, di chuyển theo bước đi của chúng và mèo vẫn hoạt động bình thường, ăn uống tốt và không có các triệu chứng khác, rất có thể đó chỉ là túi nguyên thủy bình thường. Tuy nhiên, nếu sự thay đổi xuất hiện đột ngột hoặc đi kèm các dấu hiệu bất thường khác, cần xem xét các nguyên nhân khác.

Nguyên nhân phổ biến: Mèo thừa cân và béo phì

Nguyên nhân phổ biến nhất khiến mèo bị bụng phệ vượt quá mức túi nguyên thủy bình thường chính là thừa cân hoặc béo phì. Giống như con người, mèo có thể tích trữ mỡ thừa trong cơ thể, và một phần đáng kể mỡ này thường tập trung ở vùng bụng.

Để xác định xem mèo có thừa cân hay không, bạn có thể kiểm tra chỉ số thể trạng (Body Condition Score – BCS). Ở mèo có cân nặng lý tưởng, bạn có thể dễ dàng sờ thấy xương sườn dưới lớp da mỏng, nhìn thấy một eo thon khi nhìn từ trên xuống và bụng hơi hóp vào khi nhìn từ bên cạnh. Mèo thừa cân hoặc béo phì sẽ khó sờ thấy xương sườn, có lớp mỡ dày ở vùng bụng, và không có eo rõ rệt. Bụng của chúng sẽ tròn trịa và căng hơn túi nguyên thủy.

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thừa cân ở mèo là sự mất cân bằng giữa lượng calo tiêu thụ và lượng calo đốt cháy. Chế độ ăn giàu năng lượng, cho ăn quá nhiều, cho ăn vặt thường xuyên, hoặc cho phép mèo ăn tự do cả ngày (free feeding) khi chúng có xu hướng ăn quá mức nhu cầu đều có thể dẫn đến tăng cân.

Ngoài ra, lối sống ít vận động, đặc biệt là ở mèo sống trong nhà, cũng góp phần gây béo phì. Mèo thiếu cơ hội để chạy nhảy, săn bắt hay chơi đùa sẽ đốt cháy ít calo hơn. Triệt sản cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và thường đi kèm với xu hướng tăng cân nếu lượng thức ăn không được điều chỉnh.

Béo phì không chỉ đơn thuần là một vấn đề thẩm mỹ mà là một tình trạng sức khỏe nghiêm trọng ở mèo. Nó làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh nguy hiểm như tiểu đường, bệnh tim mạch, các vấn đề về khớp, bệnh về đường tiết niệu, bệnh gan nhiễm mỡ, và thậm chí làm giảm tuổi thọ. Mèo béo phì cũng gặp khó khăn hơn trong việc tự vệ sinh cơ thể.

Việc quản lý cân nặng cho mèo thừa cân đòi hỏi sự kiên nhẫn và phương pháp khoa học. Thay đổi chế độ ăn sang loại thức ăn dành riêng cho mèo giảm cân, kiểm soát chặt chẽ khẩu phần ăn hàng ngày, và tăng cường vận động thông qua các trò chơi tương tác là những biện pháp cần thiết. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ thú y trước khi bắt đầu chương trình giảm cân cho mèo để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Ký sinh trùng đường ruột: Giun sán

Một nguyên nhân phổ biến khác, đặc biệt là ở mèo con hoặc mèo chưa được tẩy giun định kỳ, khiến mèo bị bụng phệ là do nhiễm ký sinh trùng đường ruột, phổ biến nhất là giun đũa.

Giun đũa (Toxocara cati) sống ký sinh trong đường ruột của mèo, hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn mà mèo ăn vào. Ở mèo con, số lượng giun có thể rất lớn, chiếm không gian trong đường ruột và gây ra tình trạng bụng phình to, căng tròn, đôi khi trông hơi “bóng”. Tình trạng này còn được gọi là “pot-belly”.

Ngoài bụng phệ, mèo con nhiễm giun thường có các triệu chứng khác như chậm lớn, suy dinh dưỡng (dù bụng to nhưng cơ thể gầy gò), lông xù xì, kém bóng mượt, nôn mửa (đôi khi có thể nhìn thấy giun trong chất nôn), tiêu chảy hoặc phân lỏng. Ở mèo trưởng thành, triệu chứng có thể không rõ ràng bằng, nhưng nhiễm giun vẫn có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe và gây bụng hơi chướng nếu số lượng nhiều.

Mèo con có thể lây nhiễm giun từ mèo mẹ qua sữa. Mèo ở mọi lứa tuổi có thể lây nhiễm bằng cách nuốt phải trứng giun có trong môi trường ô nhiễm (đất, cát, phân mèo khác), hoặc ăn thịt các động vật mang mầm bệnh trung gian như chuột.

Tẩy giun định kỳ là biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Lịch tẩy giun cụ thể sẽ phụ thuộc vào lứa tuổi, lối sống (sống trong nhà hay ngoài trời) và tiền sử sức khỏe của mèo. Bác sĩ thú y sẽ tư vấn loại thuốc tẩy giun phù hợp và lịch trình hợp lý cho mèo của bạn. Phân tích phân có thể giúp xác định loại ký sinh trùng cụ thể để có phác đồ điều trị chính xác nhất.

Việc không điều trị nhiễm giun không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe của mèo mà còn có nguy cơ lây nhiễm sang người, đặc biệt là trẻ em. Do đó, duy trì lịch tẩy giun đều đặn là một phần quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe tổng thể cho mèo.

Mang thai (Nếu mèo chưa triệt sản)

Đây là một nguyên nhân hiển nhiên nhưng chỉ áp dụng cho mèo cái chưa được triệt sản. Nếu mèo cái của bạn chưa triệt sản và có cơ hội tiếp xúc với mèo đực chưa triệt sản, tình trạng mèo bị bụng phệ có thể đơn giản là do mang thai.

Bụng mèo sẽ bắt đầu phình to rõ rệt khoảng 4-5 tuần sau khi giao phối. Sự tăng kích thước này là do sự phát triển của thai nhi trong tử cung. Ngoài bụng to, mèo mang thai còn có các dấu hiệu khác như núm vú sẫm màu và to hơn bình thường, tăng cảm giác thèm ăn, có thể có hành vi làm ổ (tìm nơi yên tĩnh, kín đáo để chuẩn bị cho việc sinh nở) và thay đổi hành vi (có thể trở nên quấn quýt hoặc ngược lại, xa cách hơn).

Trong giai đoạn cuối của thai kỳ, bạn thậm chí có thể cảm nhận được sự di chuyển của các thai nhi khi sờ nhẹ vào bụng mèo. Mèo mang thai cần được chăm sóc đặc biệt về dinh dưỡng (chuyển sang thức ăn cho mèo con hoặc mèo mang thai/cho con bú có hàm lượng dinh dưỡng cao hơn) và một môi trường yên tĩnh, thoải mái để chuẩn bị cho ngày lâm bồn.

Nếu bạn nghi ngờ mèo cái của mình đang mang thai, hãy đưa bé đi khám bác sĩ thú y để được xác nhận thông qua sờ nắn, siêu âm hoặc X-quang. Bác sĩ thú y cũng sẽ tư vấn về chế độ dinh dưỡng, chăm sóc và chuẩn bị cho quá trình sinh nở.

Đối với những chủ nuôi không có ý định nhân giống, triệt sản là giải pháp tốt nhất để ngăn ngừa việc mang thai ngoài ý muốn, đồng thời mang lại nhiều lợi ích sức khỏe khác như giảm nguy cơ mắc các bệnh ung thư vú và nhiễm trùng tử cung (pyometra).

Các nguyên nhân y tế nghiêm trọng

Bên cạnh các nguyên nhân tương đối phổ biến và ít nguy hiểm hơn như thừa cân hay ký sinh trùng, tình trạng mèo bị bụng phệ cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nội khoa nghiêm trọng, cần được chẩn đoán và điều trị khẩn cấp bởi bác sĩ thú y.

Bụng chứa dịch (Ascites)

Ascites là tình trạng tích tụ dịch bất thường trong khoang bụng. Bụng mèo bị ascites thường trông căng phồng, tròn trịa và đôi khi có cảm giác lỏng lẻo, “rung rinh” khi mèo di chuyển (như một túi nước). Tình trạng này không phải là một bệnh độc lập mà là triệu chứng của một bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng.

Các nguyên nhân phổ biến nhất gây ascites ở mèo bao gồm:

• Viêm phúc mạc truyền nhiễm ở mèo (Feline Infectious Peritonitis – FIP): Đây là một bệnh do virus gây ra, thường gặp ở mèo trẻ. Thể ướt của FIP gây viêm và rò rỉ dịch vào các khoang cơ thể, bao gồm cả khoang bụng. Dịch FIP thường có màu vàng, sền sệt. FIP là một bệnh rất nguy hiểm và thường có tiên lượng xấu nếu không được điều trị bằng các loại thuốc kháng virus mới.
• Suy tim (thường là suy tim phải): Tim không bơm máu hiệu quả có thể dẫn đến ứ đọng máu ở các tĩnh mạch và mao mạch, làm dịch thoát ra ngoài vào các khoang cơ thể, bao gồm khoang bụng.
• Bệnh gan: Gan đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất protein (albumin) giúp giữ dịch trong mạch máu. Khi gan bị bệnh nặng, lượng albumin giảm, khiến dịch thoát ra ngoài. Bệnh gan cũng có thể gây tăng áp lực ở các mạch máu đi qua gan, góp phần gây ascites.
• Bệnh thận (đặc biệt là bệnh thận làm mất protein): Tương tự như bệnh gan, nếu thận không giữ được protein trong máu, nồng độ albumin trong máu giảm xuống, dẫn đến dịch thoát ra ngoài.
• Ung thư: Một số loại ung thư trong ổ bụng có thể gây viêm, tắc nghẽn bạch huyết hoặc sản xuất dịch bất thường, dẫn đến ascites. Khối u cũng có thể vỡ và gây chảy máu trong ổ bụng, trông giống dịch.
• Viêm tụy nặng: Viêm tụy có thể gây ra phản ứng viêm lan tỏa và tích tụ dịch trong khoang bụng.
• Nhiễm trùng nặng: Các nhiễm trùng trong ổ bụng (ví dụ: vỡ ruột) có thể gây viêm phúc mạc và tích tụ mủ hoặc dịch viêm.

Bụng chứa dịch thường đi kèm với các triệu chứng toàn thân khác tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, như sụt cân ở các phần cơ thể khác (dù bụng to), thờ ơ, bỏ ăn, khó thở, nôn mửa, thay đổi màu sắc niêm mạc (nhợt nhạt hoặc vàng), hoặc sưng chân. Tình trạng bụng chứa dịch luôn là một cấp cứu y tế và cần được đưa mèo đến bác sĩ thú y ngay lập tức để chẩn đoán nguyên nhân và điều trị.

Khối u hoặc phì đại nội tạng

Sự xuất hiện của các khối u (lành tính hoặc ác tính) hoặc sự phì đại bất thường của một cơ quan nội tạng trong ổ bụng cũng có thể khiến mèo bị bụng phệ ở một hoặc nhiều vùng.

Các cơ quan nội tạng có thể bị phì đại hoặc chứa khối u bao gồm gan, lách, thận, tuyến tụy, ruột, dạ dày hoặc các hạch bạch huyết trong ổ bụng. Kích thước của khối u hoặc mức độ phì đại sẽ quyết định mức độ to của bụng mèo.

Các triệu chứng đi kèm phụ thuộc vào vị trí và tính chất của khối u/cơ quan phì đại. Ví dụ, khối u ở ruột có thể gây tắc nghẽn, dẫn đến nôn mửa, táo bón hoặc tiêu chảy. Khối u ở gan/lách có thể gây sụt cân, bỏ ăn, vàng da hoặc thiếu máu. Phì đại thận có thể liên quan đến bệnh thận mãn tính.

Bụng do khối u hoặc phì đại nội tạng thường cảm thấy cứng hơn khi sờ nắn so với bụng chứa dịch hoặc bụng mỡ. Bác sĩ thú y có thể sờ thấy khối bất thường trong quá trình khám lâm sàng. Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ cần thực hiện các xét nghiệm hình ảnh như X-quang và siêu âm ổ bụng. Siêu âm đặc biệt hữu ích trong việc xác định kích thước, hình dạng và cấu trúc của các cơ quan, cũng như phát hiện khối u và có thể hướng dẫn việc lấy mẫu sinh thiết (FNA – hút kim nhỏ hoặc biopsi) để xác định bản chất của khối.

Điều trị sẽ phụ thuộc vào loại khối u/cơ quan phì đại, giai đoạn bệnh và sức khỏe tổng thể của mèo. Các lựa chọn có thể bao gồm phẫu thuật cắt bỏ khối u, hóa trị, xạ trị hoặc điều trị hỗ trợ cho các cơ quan bị ảnh hưởng. Tiên lượng rất khác nhau tùy từng trường hợp.

Táo bón nghiêm trọng (Impaction)

Trong một số trường hợp, táo bón nặng, kéo dài có thể khiến một lượng lớn phân bị tích tụ và đóng cứng trong đại tràng, gây ra tình trạng phình to và cứng ở phần bụng dưới (thường về phía sau). Tình trạng này được gọi là tắc phân (fecal impaction).

Mèo bị táo bón nghiêm trọng thường biểu hiện các dấu hiệu như rặn nhiều khi đi vệ sinh nhưng không ra phân hoặc chỉ ra một lượng rất ít phân khô, cứng. Chúng có thể đau đớn khi rặn, kêu la trong hộp cát, hoặc thậm chí bỏ qua hộp cát. Các triệu chứng khác bao gồm bỏ ăn, thờ ơ, nôn mửa, và đau bụng khi sờ nắn.

Nguyên nhân của táo bón có thể đa dạng, bao gồm chế độ ăn ít chất xơ, thiếu nước, búi lông trong đường tiêu hóa, tắc nghẽn (do dị vật hoặc khối u), đau xương chậu hoặc các vấn đề về thần kinh ảnh hưởng đến chức năng ruột. Tình trạng táo bón mãn tính và nặng có thể dẫn đến bệnh phình đại tràng (megacolon), khi đại tràng giãn ra và mất khả năng co bóp đẩy phân ra ngoài, gây tích tụ phân khổng lồ.

Bác sĩ thú y sẽ chẩn đoán táo bón nghiêm trọng bằng cách khám lâm sàng (sờ nắn thấy khối phân cứng trong đại tràng) và X-quang bụng. Điều trị ban đầu thường bao gồm truyền dịch để bù nước, thụt tháo để loại bỏ phân bị kẹt, và sử dụng thuốc làm mềm phân hoặc thuốc kích thích nhu động ruột. Trong trường hợp phình đại tràng mãn tính, có thể cần phẫu thuật cắt bỏ một phần đại tràng.

Để phòng ngừa táo bón, đảm bảo mèo được uống đủ nước (khuyến khích cho ăn thức ăn ướt), cung cấp đủ chất xơ trong khẩu phần ăn, và kiểm soát búi lông bằng cách chải lông thường xuyên.

Các nguyên nhân khác

Ngoài các nguyên nhân trên, một số tình trạng hiếm gặp hơn cũng có thể gây mèo bị bụng phệ:

• Pyometra: Đây là tình trạng nhiễm trùng tử cung nghiêm trọng, chỉ xảy ra ở mèo cái chưa triệt sản. Tử cung sẽ chứa đầy mủ, gây sưng to và đau ở bụng. Đây là một tình trạng cấp cứu cần phẫu thuật khẩn cấp để cắt bỏ tử cung nhiễm trùng.
• Thoát vị hoành: Cơ hoành bị rách khiến các cơ quan trong ổ bụng (ruột, gan…) chui lên khoang ngực. Điều này làm bụng bị “rỗng” một phần và có thể gây khó thở, nhưng đôi khi cũng có thể gây chướng bụng nhẹ kèm các triệu chứng hô hấp.
• Dị vật đường tiêu hóa: Nếu mèo nuốt phải một dị vật lớn không tiêu hóa được, nó có thể gây tắc nghẽn một phần hoặc toàn bộ đường ruột, dẫn đến tích tụ dịch và khí ở phần ruột phía trước chỗ tắc, gây chướng bụng, nôn mửa và đau.

Mỗi nguyên nhân đều có những triệu chứng và dấu hiệu đặc trưng riêng. Do đó, việc quan sát kỹ lưỡng hành vi và các dấu hiệu bất thường khác của mèo là cực kỳ quan trọng để cung cấp thông tin hữu ích cho bác sĩ thú y.

Khi nào cần đưa mèo đi khám bác sĩ thú y?

Như đã phân tích, tình trạng mèo bị bụng phệ có thể từ vô hại đến rất nghiêm trọng. Việc đưa mèo đi khám bác sĩ thú y là cần thiết nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào sau đây:

• Bụng phình to xuất hiện đột ngột hoặc tăng kích thước nhanh chóng.
• Bụng căng cứng, đau khi sờ nắn.
• Mèo thờ ơ, mệt mỏi, lờ đờ bất thường.
• Mèo bỏ ăn hoặc ăn ít hơn bình thường, sụt cân ở các phần cơ thể khác (dù bụng to).
• Nôn mửa hoặc tiêu chảy kéo dài.
• Thay đổi thói quen đi vệ sinh (táo bón nặng hoặc tiểu tiện khó khăn/đau đớn).
• Khó thở hoặc thở hổn hển.
• Thay đổi màu sắc niêm mạc (nhợt nhạt, vàng).
• Xuất hiện các khối u hoặc vùng sưng cứng rõ rệt trong bụng.
• Bất kỳ dấu hiệu đáng lo ngại nào khác về sức khỏe hoặc hành vi của mèo.

Việc theo dõi sức khỏe và hành vi của mèo cưng là rất quan trọng. Nếu bạn nhận thấy bụng mèo có dấu hiệu bất thường đi kèm với các triệu chứng đáng lo ngại, đừng chần chừ mà hãy đưa bé đến bác sĩ thú y càng sớm càng tốt. Để tìm hiểu thêm về các vấn đề sức khỏe thường gặp ở mèo và cách chăm sóc, bạn có thể tham khảo thông tin hữu ích tại MochiCat.vn. Chẩn đoán và can thiệp sớm thường mang lại tiên lượng tốt hơn cho nhiều tình trạng bệnh lý.

Bác sĩ thú y sẽ chẩn đoán như thế nào?

Khi bạn đưa mèo đến phòng khám với tình trạng bụng phệ, bác sĩ thú y sẽ bắt đầu bằng việc hỏi bệnh sử chi tiết. Họ sẽ muốn biết về thời gian xuất hiện tình trạng bụng phệ, tốc độ phát triển, chế độ ăn của mèo, thói quen đi vệ sinh, lịch sử tẩy giun, tiêm phòng, tình trạng triệt sản (nếu là mèo cái), và bất kỳ triệu chứng bất thường nào khác mà bạn quan sát được. Thông tin về môi trường sống của mèo (sống trong nhà hay ngoài trời, có tiếp xúc với mèo khác không) cũng rất hữu ích.

Tiếp theo, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng toàn diện. Họ sẽ sờ nắn kỹ lưỡng vùng bụng để đánh giá kích thước, hình dạng, độ căng cứng, sự hiện diện của dịch lỏng hoặc khối u. Họ cũng sẽ kiểm tra tổng thể tình trạng sức khỏe của mèo, bao gồm nhịp tim, nhịp thở, nhiệt độ cơ thể, màu sắc niêm mạc, tình trạng da lông, và tuyến hạch.

Dựa trên thông tin thu thập được từ bệnh sử và khám lâm sàng, bác sĩ thú y sẽ đưa ra các chẩn đoán phân biệt (các nguyên nhân có thể xảy ra) và đề xuất các xét nghiệm chẩn đoán phù hợp để xác định nguyên nhân chính xác. Các xét nghiệm phổ biến bao gồm:

• Xét nghiệm phân: Để tìm trứng ký sinh trùng đường ruột (giun, sán).
• Xét nghiệm máu: Bao gồm công thức máu toàn phần (CBC) để kiểm tra dấu hiệu nhiễm trùng, thiếu máu, và sinh hóa máu để đánh giá chức năng gan, thận, tuyến tụy và nồng độ protein trong máu (đặc biệt là albumin và globulin, có thể gợi ý về ascites do bệnh gan/thận hoặc FIP). Xét nghiệm chuyên biệt cho FIP (ví dụ: kiểm tra kháng thể hoặc PCR virus) cũng có thể được thực hiện.
• Chẩn đoán hình ảnh:
  • X-quang bụng: Giúp đánh giá kích thước và vị trí của các cơ quan nội tạng, phát hiện các khối u lớn, dị vật đường ruột, hoặc lượng phân tích tụ trong đại tràng. X-quang cũng có thể cho thấy dấu hiệu có dịch trong ổ bụng (làm mờ đi hình ảnh các cơ quan).
  • Siêu âm bụng: Cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về cấu trúc bên trong của các cơ quan (gan, lách, thận, tuyến tụy, ruột), phát hiện các khối u nhỏ hơn, đánh giá lượng dịch và xác định vị trí để lấy mẫu dịch hoặc sinh thiết.
• Chọc hút dịch ổ bụng (Abdominocentesis): Nếu siêu âm hoặc X-quang xác nhận có dịch trong ổ bụng, bác sĩ có thể chọc hút một lượng nhỏ dịch để phân tích (màu sắc, độ nhớt, thành phần tế bào, nồng độ protein). Phân tích dịch này có thể cung cấp manh mối quan trọng về nguyên nhân gây ascites (ví dụ: dịch do FIP thường có đặc điểm khác với dịch do suy tim hay bệnh gan).
• Sinh thiết: Trong trường hợp nghi ngờ có khối u, bác sĩ có thể lấy mẫu mô (sinh thiết) từ khối u hoặc cơ quan bị ảnh hưởng bằng kim nhỏ (FNA) hoặc trong quá trình phẫu thuật để gửi đến phòng thí nghiệm giải phẫu bệnh lý, giúp xác định loại tế bào và tính chất của khối (lành tính hay ác tính).

Quá trình chẩn đoán có thể đòi hỏi một hoặc nhiều xét nghiệm kết hợp để đưa ra kết luận chính xác nhất về nguyên nhân gây bụng phệ ở mèo. Sự hợp tác của chủ nuôi trong việc cung cấp thông tin và đồng ý thực hiện các xét nghiệm cần thiết là rất quan trọng.

Điều trị và quản lý tình trạng bụng phệ ở mèo

Phương pháp điều trị tình trạng mèo bị bụng phệ hoàn toàn phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra nó. Không có một cách điều trị duy nhất áp dụng cho mọi trường hợp.

Đối với thừa cân/béo phì:

Mục tiêu là giảm cân từ từ và an toàn. Bác sĩ thú y sẽ giúp bạn thiết lập một kế hoạch giảm cân bao gồm:

• Thay đổi chế độ ăn: Chuyển sang loại thức ăn công thức đặc biệt dành cho mèo giảm cân. Những loại thức ăn này thường có hàm lượng calo thấp hơn, hàm lượng chất xơ cao hơn (giúp mèo no lâu) và hàm lượng protein cao hơn (giúp duy trì khối lượng cơ bắp trong quá trình giảm mỡ).
• Kiểm soát khẩu phần: Cân hoặc đong chính xác lượng thức ăn hàng ngày theo khuyến cáo của bác sĩ thú y, dựa trên cân nặng mục tiêu của mèo. Chia nhỏ khẩu phần thành nhiều bữa trong ngày thay vì cho ăn một bữa lớn hoặc ăn tự do. Hạn chế tối đa hoặc loại bỏ hoàn toàn thức ăn vặt và bánh thưởng giàu calo.
• Tăng cường vận động: Khuyến khích mèo chơi đùa nhiều hơn thông qua các món đồ chơi tương tác, đèn laser, trụ cào móng có nhiều tầng hoặc các buổi “săn mồi” giả lập. Đối với mèo lười vận động, có thể bắt đầu từ từ và tăng dần thời gian, cường độ chơi.

Quá trình giảm cân ở mèo cần diễn ra chậm rãi (khoảng 1-2% trọng lượng cơ thể mỗi tuần) để tránh gây ra các vấn đề sức khỏe khác như bệnh gan nhiễm mỡ. Cần tái khám định kỳ để bác sĩ thú y theo dõi tiến độ và điều chỉnh kế hoạch nếu cần.

Đối với ký sinh trùng:

Điều trị bao gồm sử dụng thuốc tẩy giun phù hợp với loại ký sinh trùng được chẩn đoán (hoặc phổ biến trong khu vực). Bác sĩ thú y sẽ kê đơn loại thuốc, liều lượng và tần suất dùng thuốc. Thông thường, cần lặp lại liều sau vài tuần để tiêu diệt ký sinh trùng ở các giai đoạn phát triển khác nhau.

Sau khi điều trị khỏi, việc duy trì lịch tẩy giun định kỳ là rất quan trọng để phòng ngừa tái nhiễm. Lịch này sẽ được bác sĩ thú y tư vấn dựa trên nguy cơ phơi nhiễm của mèo (ví dụ: mèo sống ngoài trời sẽ cần tẩy giun thường xuyên hơn mèo sống hoàn toàn trong nhà).

Đối với các bệnh lý nghiêm trọng (Ascites, khối u, phì đại nội tạng…):

Điều trị tập trung vào việc xử lý bệnh lý tiềm ẩn gây ra tình trạng bụng phệ.

• Đối với Ascites: Điều trị nhắm vào nguyên nhân gốc rễ (ví dụ: điều trị suy tim, quản lý bệnh gan/thận, điều trị FIP bằng thuốc kháng virus thế hệ mới nếu chủ nuôi có điều kiện và lựa chọn). Chọc hút dịch ổ bụng (abdominocentesis) có thể được thực hiện để giảm áp lực lên cơ hoành và giúp mèo dễ thở hơn, nhưng đây chỉ là biện pháp giảm triệu chứng tạm thời chứ không phải là điều trị nguyên nhân.
• Đối với Khối u/phì đại nội tạng: Phụ thuộc vào loại khối u (lành tính hay ác tính), vị trí và mức độ di căn. Các lựa chọn có thể bao gồm phẫu thuật cắt bỏ, hóa trị, xạ trị, hoặc chỉ điều trị hỗ trợ để giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện chất lượng sống nếu bệnh đã ở giai đoạn cuối.
• Đối với Táo bón nghiêm trọng: Bao gồm truyền dịch, thụt tháo để loại bỏ phân bị kẹt. Về lâu dài, có thể cần dùng thuốc làm mềm phân hoặc thuốc tăng cường nhu động ruột. Trường hợp phình đại tràng mãn tính có thể cần phẫu thuật.
• Đối với Pyometra: Phẫu thuật cắt bỏ tử cung (phẫu thuật triệt sản khẩn cấp) là phương pháp điều trị bắt buộc.

Trong các trường hợp bệnh lý nghiêm trọng, việc chăm sóc hỗ trợ cũng đóng vai trò quan trọng, bao gồm điều trị giảm đau, truyền dịch, hỗ trợ dinh dưỡng và theo dõi các triệu chứng đi kèm. Tiên lượng cho các bệnh lý này thường thận trọng hoặc xấu, đặc biệt là FIP hay ung thư giai đoạn muộn. Tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học thú y, nhiều bệnh có thể được quản lý để kéo dài thời gian sống và cải thiện chất lượng sống cho mèo.

Quan trọng nhất là không bao giờ tự chẩn đoán hoặc tự điều trị cho mèo khi thấy bụng phệ. Chỉ có bác sĩ thú y mới có đủ kiến thức và trang thiết bị để xác định chính xác nguyên nhân và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, kịp thời.

Phòng ngừa tình trạng bụng phệ

Mặc dù không phải tất cả các nguyên nhân gây mèo bị bụng phệ đều có thể phòng ngừa được (ví dụ: một số bệnh ung thư hoặc FIP), nhưng có nhiều biện pháp chăm sóc sức khỏe định kỳ có thể giúp giảm thiểu nguy cơ và phát hiện sớm các vấn đề.

• Chế độ dinh dưỡng cân bằng và kiểm soát khẩu phần: Cung cấp cho mèo loại thức ăn chất lượng cao, phù hợp với lứa tuổi, cân nặng và mức độ hoạt động của chúng. Tuân thủ hướng dẫn về khẩu phần ăn hàng ngày được in trên bao bì sản phẩm hoặc theo tư vấn của bác sĩ thú y. Tránh cho ăn quá nhiều thức ăn vặt và bánh thưởng. Cân nhắc sử dụng bát ăn chậm hoặc đồ chơi đựng thức ăn để khuyến khích mèo ăn chậm hơn và vận động nhiều hơn.
• Khuyến khích vận động: Dành thời gian chơi đùa với mèo hàng ngày để giúp chúng đốt cháy năng lượng, duy trì cân nặng khỏe mạnh và tăng cường sức khỏe tinh thần. Cung cấp môi trường sống giàu kích thích với cây cào móng, đồ chơi, bệ ngồi cửa sổ để khuyến khích mèo vận động tự nhiên.
• Tẩy giun định kỳ: Tham khảo ý kiến bác sĩ thú y để thiết lập lịch tẩy giun phù hợp với mèo của bạn, đặc biệt quan trọng đối với mèo con và mèo có lối sống ngoài trời hoặc tiếp xúc với môi trường có nguy cơ cao.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ: Đưa mèo đi khám bác sĩ thú y ít nhất mỗi năm một lần (hoặc hai lần mỗi năm đối với mèo già hoặc mèo có tiền sử bệnh) để kiểm tra sức khỏe tổng thể, bao gồm kiểm tra cân nặng, đánh giá thể trạng và sờ nắn bụng. Phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường thông qua khám sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất để điều trị bệnh thành công.
• Triệt sản: Triệt sản cho mèo cái không chỉ ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn mà còn loại bỏ nguy cơ mắc bệnh pyometra (nhiễm trùng tử cung), một nguyên nhân nghiêm trọng gây bụng phệ. Triệt sản cho mèo đực cũng có lợi ích sức khỏe và hành vi.
• Theo dõi sự thay đổi của cơ thể: Chủ nuôi nên thường xuyên vuốt ve, kiểm tra cơ thể mèo để nhận biết sớm bất kỳ sự thay đổi nào về cân nặng, hình dạng bụng, hoặc sự xuất hiện của các khối u.

Bằng cách chủ động trong việc chăm sóc và theo dõi sức khỏe của mèo, bạn có thể giảm thiểu đáng kể nguy cơ mắc các bệnh lý gây bụng phệ và đảm bảo mèo cưng có một cuộc sống khỏe mạnh, vui vẻ.

Tóm lại

Tình trạng mèo bị bụng phệ có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau, từ vô hại như túi nguyên thủy đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như béo phì, ký sinh trùng hay bệnh lý nội tạng. Điều quan trọng là chủ nuôi cần quan sát kỹ lưỡng các dấu hiệu đi kèm và không ngần ngại tham khảo ý kiến bác sĩ thú y khi có bất kỳ lo ngại nào. Việc phát hiện sớm và chẩn đoán chính xác là chìa khóa để đảm bảo mèo cưng của bạn luôn khỏe mạnh và có cuộc sống chất lượng. Hãy luôn là người bạn đồng hành chu đáo, quan tâm đến từng thay đổi nhỏ của bé.