Sức hút của những câu chuyện về động vật sở hữu khả năng phi thường luôn khiến con người tò mò và khao khát khám phá. Trong số đó, việc một chú chó nói tiếng người trở thành tâm điểm của sự chú ý, khơi gợi cả sự ngưỡng mộ lẫn hoài nghi. Những câu chuyện như vậy, dù là truyền miệng hay được ghi lại qua các phương tiện truyền thông, đều mang đến một làn sóng tranh luận về giới hạn của giao tiếp giữa các loài và cách chúng ta diễn giải hành vi của những người bạn bốn chân.
Hiện tượng chú chó nói tiếng người gây xôn xao dư luận: Câu chuyện về Dảo ở Đồng Tháp
Gần đây, câu chuyện về một chú chó nói tiếng người tên Dảo tại huyện Tháp Mười, Đồng Tháp đã nhanh chóng lan truyền, thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng và cả những người hiếu kỳ muốn mục sở thị “biệt tài” có một không hai này. Dảo, một chú chó có bộ lông vàng óng và đôi tai luôn dựng đứng, đã trở thành tâm điểm của những cuộc bàn tán.
Chủ nhân của Dảo chia sẻ rằng đã phát hiện ra khả năng đặc biệt của chú chó này khoảng ba tháng trước. Mỗi khi có tiếng rao hàng quen thuộc như “Ai gạo muối không?”, Dảo sẽ “rao” theo. Điều đáng chú ý là chú chó này dường như chỉ bắt chước những câu rao có từ “hông” (không) kéo dài ở cuối, trong khi những câu ngắn gọn thông thường lại không được Dảo hưởng ứng. Hiện tượng này không chỉ gây ngạc nhiên mà còn khiến nhiều người trong xóm “nổi da gà” mỗi khi nghe thấy tiếng Dảo cất lên. Thậm chí, con gái của chủ nhân chú chó cũng cảm thấy sợ hãi khi trực tiếp nghe âm thanh “tiếng người” phát ra từ Dảo.
Để kiểm chứng thực hư, một kênh YouTube nổi tiếng đã đến tận nơi để tìm hiểu. Tuy nhiên, trong suốt quá trình ghi hình, Dảo đã không thể hiện khả năng “nói tiếng người” của mình, bất chấp những nỗ lực “giả giọng” rao bán gạo từ những người xung quanh. Điều này đã dấy lên nghi vấn và tranh cãi trong cộng đồng mạng về tính xác thực của câu chuyện. Một số ý kiến cho rằng có thể tiếng rao giả không đủ giống với âm thanh chú chó thường nghe, khiến nó không phản ứng. Tuy nhiên, dù chưa được chứng thực rõ ràng, câu chuyện về chú chó nói tiếng người Dảo vẫn tiếp tục nhận được sự quan tâm lớn, thể hiện sự hấp dẫn khó cưỡng của những hiện tượng kỳ lạ liên quan đến động vật.
Chú chó Dảo với bộ lông vàng óng, được đồn là có khả năng nói tiếng người gây xôn xao dư luận
Phân tích khoa học về khả năng “nói” của động vật và cơ chế giao tiếp của chó
Để hiểu rõ hơn về hiện tượng chú chó nói tiếng người, chúng ta cần xem xét từ góc độ khoa học về khả năng giao tiếp của động vật, đặc biệt là loài chó. Giao tiếp là một phần thiết yếu trong đời sống của mọi loài, nhưng khái niệm “nói tiếng người” lại mang ý nghĩa phức tạp hơn nhiều so với việc chỉ tạo ra âm thanh.
Cấu tạo bộ phận phát âm của chó và sự khác biệt với con người
Hệ thống phát âm của chó khác biệt đáng kể so với con người. Con người sở hữu một bộ máy phát âm phức tạp bao gồm thanh quản, dây thanh âm, lưỡi, môi và khoang miệng được thiết kế đặc biệt để tạo ra hàng ngàn âm tiết và từ ngữ có ý nghĩa ngữ pháp. Ngược lại, chó có cấu tạo thanh quản đơn giản hơn, chủ yếu tạo ra các âm thanh cơ bản như sủa, gầm gừ, rên rỉ, hú và kêu ư ử. Các âm thanh này thường mang tính bản năng, phản ánh trạng thái cảm xúc hoặc ý định giao tiếp cơ bản như cảnh báo, mời gọi chơi đùa, thể hiện sự sợ hãi hay đòi hỏi sự chú ý. Khả năng điều khiển lưỡi và môi để tạo ra các phụ âm rõ ràng như con người là rất hạn chế đối với loài chó. Điều này giải thích tại sao chó khó có thể tạo ra các từ ngữ có cấu trúc âm vị phức tạp trong ngôn ngữ con người một cách tự nhiên.
Sự khác biệt giữa “nói” và “bắt chước” âm thanh
Trong nhiều trường hợp được gọi là “chó biết nói”, thực chất đây là khả năng bắt chước âm thanh. Giống như một số loài chim như vẹt có thể bắt chước tiếng người, chó cũng có thể học cách tạo ra những âm thanh nghe giống lời nói của con người thông qua quá trình lặp lại và liên kết. Tuy nhiên, việc bắt chước âm thanh không đồng nghĩa với việc hiểu được ý nghĩa ngữ nghĩa hay ngữ pháp của từ đó. Chó có thể liên kết một chuỗi âm thanh cụ thể với một hành động hoặc phản ứng cụ thể từ chủ nhân, nhưng chúng không thực sự “hiểu” từ đó theo cách con người hiểu. Ví dụ, một chú chó có thể bắt chước tiếng “không” của chủ khi chủ nói “đi chơi không?” và sau đó nhận được phần thưởng là đi chơi. Chú chó học được rằng tạo ra âm thanh đó sẽ dẫn đến kết quả mong muốn, nhưng nó không nhất thiết phải hiểu ý nghĩa phủ định của từ “không”. Đây là một dạng học tập điều kiện, nơi phản ứng âm thanh được củng cố bởi một kích thích hoặc kết quả tích cực.
Ngôn ngữ giao tiếp thực sự của chó
Chó giao tiếp với nhau và với con người bằng một hệ thống ngôn ngữ phức tạp nhưng không dựa trên lời nói theo cách của con người. Ngôn ngữ của chó chủ yếu bao gồm:
- Ngôn ngữ cơ thể: Đây là phương thức giao tiếp quan trọng nhất của chó. Tư thế cơ thể, vị trí đuôi (vẫy, cụp, dựng đứng), biểu cảm khuôn mặt (nhăn trán, liếm môi, nhe răng), vị trí tai (dựng, cụp) và ánh mắt đều truyền tải thông điệp rõ ràng về cảm xúc và ý định của chó. Ví dụ, một chiếc đuôi vẫy cao có thể biểu thị sự vui vẻ, trong khi đuôi cụp giữa hai chân là dấu hiệu của sự sợ hãi.
- Tiếng sủa và các âm thanh khác: Như đã đề cập, tiếng sủa, gầm gừ, rên rỉ, hú đều mang ý nghĩa cụ thể. Tần suất, cường độ và cao độ của tiếng sủa có thể cho biết chó đang cảnh báo, chào đón, đòi hỏi, hay cảm thấy lo lắng.
- Ngôn ngữ mùi hương: Chó có khứu giác cực kỳ nhạy bén và sử dụng mùi hương để truyền tải thông tin về giới tính, tuổi tác, trạng thái cảm xúc và tình trạng sức khỏe của bản thân thông qua nước tiểu, phân và các tuyến mùi.
- Giao tiếp bằng xúc giác: Liếm mặt, cọ xát, hoặc đặt chân lên người chủ cũng là những cách chó thể hiện tình cảm, sự phục tùng hoặc đòi hỏi sự chú ý.
Thông qua việc quan sát và học hỏi, con người có thể hiểu được ngôn ngữ phức tạp này của chó, giúp tăng cường mối liên kết và sự hiểu biết lẫn nhau. Các nhà khoa học tại Mochi Cat và các chuyên gia hành vi động vật thường xuyên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu ngôn ngữ cơ thể của chó để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp và tránh những hiểu lầm không đáng có.
Các trường hợp nổi tiếng về chó “biết nói” và sự thật đằng sau
Trong lịch sử, đã có nhiều câu chuyện về những chú chó được cho là có khả năng “nói tiếng người”, thu hút sự chú ý của công chúng. Tuy nhiên, khi đi sâu vào phân tích khoa học, phần lớn các trường hợp này đều được giải thích thông qua các cơ chế phức tạp hơn là khả năng ngôn ngữ thực sự.
Chó Husky “biết nói”
Một trong những ví dụ điển hình nhất về chó “biết nói” là giống chó Husky. Với khả năng tạo ra nhiều loại âm thanh độc đáo như hú, rên rỉ và gầm gừ, nhiều chú chó Husky đã được ghi lại khi phát ra những âm thanh nghe rất giống với các từ ngữ như “I love you”, “hello” hoặc “no”. Các video này thường lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội, khiến nhiều người tin rằng Husky thực sự có thể giao tiếp bằng tiếng người.
Tuy nhiên, các chuyên gia hành vi động vật giải thích rằng đây là một ví dụ điển hình của việc bắt chước âm thanh. Husky, với bộ máy phát âm linh hoạt và bản tính thích thể hiện, có khả năng điều chỉnh giọng nói của mình để tạo ra những âm vực và âm điệu giống với lời nói của con người khi được huấn luyện hoặc khuyến khích. Chúng có thể liên kết việc tạo ra âm thanh đó với phản ứng tích cực từ chủ nhân, như sự chú ý, khen ngợi hoặc phần thưởng. Điều quan trọng là chúng không hiểu ý nghĩa ngôn ngữ của những từ đó, mà chỉ đơn thuần tái tạo âm thanh và mong đợi một phản ứng nào đó. Khả năng này tương tự như việc vẹt có thể lặp lại câu nói mà không hiểu ý nghĩa.
Chó sử dụng bàn phím giao tiếp (Talking Dogs with Buttons)
Trong những năm gần đây, một hiện tượng khác cũng gây sốt trên mạng xã hội là những chú chó được huấn luyện sử dụng các nút bấm có ghi từ ngữ để “giao tiếp” với chủ nhân. Nổi bật nhất là chú chó Bunny và Stella, đã thu hút hàng triệu người theo dõi với khả năng “nói” ra những câu phức tạp như “Bunny đói”, “Stella muốn đi dạo” bằng cách nhấn các nút phát ra âm thanh.
Đây là một bước tiến đáng kinh ngạc trong nghiên cứu giao tiếp động vật, nhưng nó vẫn cần được hiểu đúng đắn. Việc sử dụng các nút bấm này là một hình thức giao tiếp hỗ trợ, nơi chó học cách liên kết một biểu tượng hoặc âm thanh cụ thể với một khái niệm hoặc hành động. Các nhà khoa học cho rằng chó có thể học cách kết hợp nhiều từ để tạo ra một “câu” đơn giản và biểu đạt mong muốn của chúng. Điều này cho thấy khả năng nhận thức và học hỏi của chó là rất cao, và chúng có thể hiểu được ý nghĩa của các từ ngữ đơn lẻ.
Tuy nhiên, việc này khác với việc chó tự nhiên “nói tiếng người” theo cách con người làm. Chúng không tự động tạo ra ngôn ngữ có ngữ pháp và cấu trúc câu phức tạp, mà học cách sử dụng một công cụ được thiết kế để đơn giản hóa giao tiếp. Nghiên cứu vẫn đang tiếp diễn để xác định mức độ hiểu biết thực sự của chó về các khái niệm trừu tượng thông qua hệ thống này, và liệu chúng có thể thực sự hình thành “ngôn ngữ” của riêng mình hay không. Dù vậy, những chú chó này đã mở ra một cánh cửa mới trong việc khám phá trí tuệ và khả năng giao tiếp của loài chó.
Tâm lý con người và xu hướng nhân hóa động vật
Sự hấp dẫn mạnh mẽ của những câu chuyện về chú chó nói tiếng người không chỉ nằm ở khả năng của bản thân chú chó, mà còn ẩn chứa trong tâm lý của chính con người. Chúng ta có xu hướng nhân hóa động vật (anthropomorphism), tức là gán cho chúng những đặc điểm, cảm xúc hoặc ý định giống con người. Điều này xuất phát từ mong muốn tự nhiên của chúng ta muốn tìm kiếm sự kết nối sâu sắc hơn với những người bạn đồng hành.
Tại sao chúng ta khao khát chó có thể nói?
Mong muốn chó cưng của mình có thể nói xuất phát từ một số lý do cơ bản:
- Khao khát kết nối: Con người là loài sinh vật xã hội và luôn tìm kiếm sự kết nối. Khi chó cưng trở thành một thành viên trong gia đình, chúng ta muốn có một kênh giao tiếp trực tiếp và rõ ràng để hiểu chúng hơn và cảm thấy được chúng hiểu.
- Sự tò mò và ngạc nhiên: Khả năng giao tiếp liên loài luôn là một chủ đề hấp dẫn. Việc một con vật có thể “nói” mang lại cảm giác kỳ diệu, phá vỡ rào cản giữa hai thế giới.
- Nhu cầu được thấu hiểu: Chúng ta thường cảm thấy có những điều mà chó cưng muốn bày tỏ nhưng không thể. Nếu chúng có thể nói, mọi vấn đề sẽ trở nên đơn giản hơn, từ việc hiểu chúng muốn gì đến việc giải quyết các vấn đề hành vi.
- Giá trị giải trí: Những câu chuyện về chó “biết nói” thường mang tính giải trí cao, tạo ra tiếng cười và sự thích thú.
Hiện tượng Pareidolia và sự diễn giải sai lệch
Hiện tượng Pareidolia là xu hướng của não bộ con người nhìn thấy khuôn mẫu hoặc hình ảnh quen thuộc (như khuôn mặt hoặc từ ngữ) trong những thứ ngẫu nhiên hoặc mơ hồ. Khi một chú chó tạo ra âm thanh nghe giống một từ nào đó, bộ não của chúng ta có xu hướng “điền vào chỗ trống” để hoàn thiện từ đó, ngay cả khi chú chó không hề có ý định nói từ đó.
Trong trường hợp của chú chó nói tiếng người Dảo, âm thanh “hông” kéo dài có thể là một chuỗi âm thanh mà não người dễ dàng liên tưởng đến từ “không” trong tiếng Việt. Điều này không có nghĩa là chú chó hiểu ý nghĩa của từ “không” như chúng ta. Đây là một ví dụ về cách mà nhận thức và kỳ vọng của con người có thể ảnh hưởng đến cách chúng ta diễn giải hành vi và âm thanh của động vật.
Sự nhân hóa và hiện tượng Pareidolia đều là những yếu tố mạnh mẽ giải thích tại sao những câu chuyện về động vật “biết nói” lại có sức sống lâu bền và lan truyền nhanh chóng trong xã hội.
Huấn luyện và tương tác để tăng cường giao tiếp với chó
Mặc dù khả năng chú chó nói tiếng người theo nghĩa đen vẫn còn là một bí ẩn chưa được khoa học chứng thực hoàn toàn, nhưng việc tăng cường giao tiếp và hiểu biết lẫn nhau giữa chó và chủ là điều hoàn toàn có thể đạt được thông qua các phương pháp huấn luyện và tương tác đúng đắn.
Tăng cường khả năng nghe hiểu của chó
Chó có khả năng nghe hiểu và học hỏi từ vựng đáng kinh ngạc. Một nghiên cứu của các nhà khoa học đã chỉ ra rằng một chú chó trung bình có thể hiểu được khoảng 165 từ, và những chú chó thông minh hơn có thể hiểu tới 250 từ. Điều này có nghĩa là chó có thể liên kết một âm thanh cụ thể (lời nói của con người) với một vật thể, hành động hoặc khái niệm.
Để tăng cường khả năng nghe hiểu của chó, chủ nuôi nên:
- Sử dụng từ ngữ nhất quán: Luôn dùng cùng một từ cho một lệnh hoặc đồ vật. Ví dụ, luôn nói “ngồi” chứ không phải lúc “ngồi”, lúc “xuống”.
- Huấn luyện bằng phần thưởng: Khi chó phản ứng đúng với một lệnh, hãy thưởng cho chúng bằng đồ ăn, lời khen hoặc đồ chơi. Điều này giúp củng cố mối liên hệ giữa từ ngữ và hành động.
- Thực hành thường xuyên: Lặp lại các lệnh và từ ngữ trong nhiều ngữ cảnh khác nhau để chó có thể khái quát hóa sự hiểu biết của chúng.
Cách chủ nuôi có thể “hiểu” chó hơn
Để giao tiếp hiệu quả, chủ nuôi cũng cần học cách “đọc” ngôn ngữ của chó:
- Quan sát ngôn ngữ cơ thể: Chú ý đến vị trí tai, đuôi, ánh mắt, tư thế cơ thể của chó. Đây là những chỉ báo rõ ràng về cảm xúc và ý định của chúng. Ví dụ, một chú chó cụp đuôi, tai cụp và né tránh ánh mắt có thể đang sợ hãi hoặc căng thẳng.
- Lắng nghe các loại tiếng sủa: Học cách phân biệt các loại tiếng sủa khác nhau của chó. Tiếng sủa ngắn, cao có thể là lời chào mừng, trong khi tiếng gầm gừ trầm có thể là cảnh báo.
- Chú ý đến các thói quen và hành vi: Chó thường có những thói quen nhất định khi muốn điều gì đó (ví dụ: cào cửa khi muốn đi vệ sinh, gõ mũi vào tay chủ khi đói). Việc nhận biết và phản ứng phù hợp sẽ giúp tăng cường sự gắn kết.
Tầm quan trọng của sự kiên nhẫn và tình yêu thương
Huấn luyện và giao tiếp với chó đòi hỏi sự kiên nhẫn và tình yêu thương. Mỗi chú chó là một cá thể độc đáo với tốc độ học hỏi và tính cách riêng. Không nên ép buộc hoặc kỳ vọng chú chó của mình phải có khả năng “nói tiếng người” như câu chuyện về Dảo. Thay vào đó, hãy tập trung vào việc xây dựng một mối quan hệ dựa trên sự tin tưởng, hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau. Chính sự kết nối cảm xúc này, chứ không phải lời nói, mới là điều làm nên giá trị đích thực của tình bạn giữa con người và chó.
Việc đầu tư thời gian để huấn luyện chó không chỉ giúp chúng trở thành những thành viên ngoan ngoãn và hạnh phúc trong gia đình, mà còn mở ra cánh cửa để chúng ta hiểu sâu sắc hơn về thế giới nội tâm phong phú của loài chó. Khi chúng ta hiểu ngôn ngữ của chó, chúng ta sẽ thấy rằng chúng đã “nói” với chúng ta rất nhiều điều mỗi ngày, chỉ là không bằng lời nói theo cách mà chúng ta mong đợi.
Kết luận
Dù những câu chuyện về chú chó nói tiếng người như trường hợp của Dảo tại Đồng Tháp luôn mang một sức hấp dẫn kỳ lạ, thu hút sự chú ý của dư luận, thì thực tế khoa học lại đưa ra những góc nhìn khác. Khả năng “nói” của chó thường được giải thích là sự bắt chước âm thanh hoặc các hình thức giao tiếp hỗ trợ, chứ không phải là sự hiểu biết ngôn ngữ theo nghĩa con người. Chó giao tiếp bằng một hệ thống ngôn ngữ phức tạp gồm ngôn ngữ cơ thể, tiếng sủa và các dấu hiệu khác. Sự khao khát của con người muốn chó cưng biết nói thường bắt nguồn từ xu hướng nhân hóa và mong muốn kết nối sâu sắc hơn. Thay vì kỳ vọng một khả năng phi thường, việc tập trung vào việc huấn luyện, thấu hiểu ngôn ngữ thực sự của chó và xây dựng mối quan hệ dựa trên tình yêu thương và sự kiên nhẫn sẽ mang lại một tình bạn bền chặt và ý nghĩa hơn giữa con người và loài vật.
Ngày Cập Nhật: Tháng 10 1, 2025 by Trần Thanh Tâm Ni
