Chó cứu hộ Việt Nam đã trở thành một biểu tượng của lòng dũng cảm, sự tận tụy và tinh thần nhân ái, không chỉ trong các hoạt động tìm kiếm cứu nạn trong nước mà còn trên trường quốc tế. Những “chiến binh bốn chân” này, cùng với các quân nhân quả cảm, đã chứng minh được giá trị và khả năng phi thường của mình trong những tình huống hiểm nguy nhất. Vai trò của chúng là không thể phủ nhận trong việc tìm kiếm, cứu sống những nạn nhân bị vùi lấp, mang lại hy vọng cho hàng ngàn gia đình.
Nguồn Gốc và Vai Trò của Chó Cứu Hộ tại Việt Nam
Lực lượng chó cứu hộ Việt Nam, hay còn gọi là quân khuyển, là một phần không thể thiếu trong các đơn vị chuyên trách về tìm kiếm cứu nạn của quân đội và biên phòng. Chúng được huấn luyện chuyên sâu để phát hiện mùi hơi người dưới đống đổ nát, trong rừng sâu, hoặc các khu vực bị thiên tai tàn phá. Nguồn gốc của các chú chó này thường là từ những giống chó có khứu giác nhạy bén, thể lực tốt và khả năng học hỏi cao như Becgie Đức (German Shepherd) và Malinois (Belgian Malinois).
Vai trò chính của chó cứu hộ là “trinh sát bốn chân”, sử dụng khứu giác siêu việt để xác định vị trí chính xác của nạn nhân. Khả năng này giúp rút ngắn đáng kể thời gian tìm kiếm, đặc biệt quan trọng trong “thời điểm vàng” sau thảm họa. Chúng có thể len lỏi vào những khe hẹp, không gian nguy hiểm mà con người khó tiếp cận, mang theo hy vọng sống sót cho những người bị mắc kẹt. Sự hiện diện của chúng không chỉ tăng cường hiệu quả công tác cứu nạn mà còn tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho đội cứu hộ.
Việt Nam đã đầu tư đáng kể vào việc phát triển lực lượng quân khuyển này. Các đơn vị như Trường trung cấp 24 Biên phòng, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng là nơi đào tạo ra những chú chó nghiệp vụ xuất sắc. Tại đây, chúng không chỉ học cách tìm kiếm mà còn được rèn luyện sức bền, khả năng vượt chướng ngại vật và sự tuân thủ mệnh lệnh tuyệt đối, tạo nên một đội ngũ tinh nhuệ sẵn sàng đối mặt với mọi thử thách.
Quá Trình Huấn Luyện Chó Cứu Hộ Nghiệp Vụ Chuyên Nghiệp
Quá trình huấn luyện một chú chó cứu hộ Việt Nam đòi hỏi sự kiên nhẫn, chuyên môn cao và một phương pháp tiếp cận khoa học. Từ khi còn nhỏ, những chú chó tiềm năng đã được chọn lọc dựa trên các tiêu chí về tính cách, thể chất và bản năng săn mồi. Sau đó, chúng sẽ trải qua một chương trình huấn luyện kéo dài nhiều năm, được chia thành nhiều giai đoạn với các mục tiêu cụ thể.
Giai đoạn đầu tiên tập trung vào việc xây dựng nền tảng cơ bản như vâng lời tuyệt đối, tạo dựng mối quan hệ tin cậy giữa chó và người huấn luyện. Các bài tập về sự tập trung, khả năng ghi nhớ và phản ứng nhanh với các tín hiệu là trọng tâm. Điều này đảm bảo rằng chú chó có thể hoạt động hiệu quả và an toàn trong mọi môi trường, dưới sự chỉ đạo của người đồng hành.
Tiếp theo là huấn luyện chuyên sâu về khả năng đánh hơi và tìm kiếm. Chó được làm quen với mùi hơi người trong nhiều điều kiện khác nhau – từ mùi tươi mới đến mùi đã cũ, bị vùi lấp sâu dưới đất, đá, bê tông. Các bài tập mô phỏng hiện trường thảm họa như đống đổ nát, hầm ngầm, khu vực bị ngập lụt được thiết kế để rèn luyện bản năng tìm kiếm của chúng. Chúng học cách phát hiện và báo hiệu khi tìm thấy nguồn hơi người, thường bằng cách sủa, cào bới hoặc ngồi im tại chỗ.
Không chỉ kỹ năng tìm kiếm, các quân khuyển còn phải học cách thích nghi với môi trường khắc nghiệt, tiếng ồn lớn, khói bụi và các yếu tố gây xao nhãng khác. Huấn luyện viên thường xuyên đưa chúng đến những địa điểm thực tế để thực hành, giúp chúng làm quen với áp lực và những điều kiện bất ngờ. Sức khỏe thể chất cũng được duy trì nghiêm ngặt thông qua chế độ dinh dưỡng khoa học và các bài tập thể lực đều đặn, đảm bảo chúng luôn ở trạng thái tốt nhất khi thực hiện nhiệm vụ.
Một yếu tố quan trọng trong huấn luyện là sự phát triển của mối liên kết giữa chó và người huấn luyện. Đây không chỉ là mối quan hệ giữa chủ và vật nuôi, mà là sự hợp tác bền chặt giữa hai đối tác. Người huấn luyện phải hiểu rõ từng đặc điểm, tính cách của chú chó, và ngược lại, chú chó phải tin tưởng tuyệt đối vào người điều khiển mình. Mối liên kết này là chìa khóa cho sự thành công trong các nhiệm vụ phức tạp, nơi sự phối hợp nhịp nhàng có thể tạo nên khác biệt giữa sự sống và cái chết.
Nhiệm Vụ Quốc Tế Tại Thổ Nhĩ Kỳ: Thử Thách và Khẳng Định Giá Trị
Trận động đất kinh hoàng tại Thổ Nhĩ Kỳ và Syria vào đầu tháng 2/2023 đã trở thành một trong những thảm họa nhân đạo lớn nhất thế kỷ. Ngay lập tức, Việt Nam đã cử một đoàn cứu hộ bao gồm 76 quân nhân và sáu chú chó cứu hộ Việt Nam sang hỗ trợ. Đây là lần đầu tiên Việt Nam đưa lực lượng quân khuyển ra nước ngoài làm nhiệm vụ cứu nạn, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong khả năng ứng phó quốc tế của đất nước.
Đoàn cứu hộ Việt Nam, với sự góp mặt của những chú chó nghiệp vụ tinh nhuệ, đã vượt qua quãng đường hơn 8.000 km, với hai chặng bay và di chuyển bằng ô tô, để đến Hatay – một trong những thành phố chịu thiệt hại nặng nề nhất. Ngay trong ngày đầu tiên làm nhiệm vụ, lực lượng đã phối hợp nhịp nhàng. Đại úy Nguyễn Văn Nghĩa, Đội trưởng Đội chó nghiệp vụ cứu hộ cứu nạn, đã nhanh chóng nhận biết dấu hiệu nguồn hơi người từ chú chó Pocka, một trong những “chiến binh” giàu kinh nghiệm nhất.
Sự phối hợp giữa chó nghiệp vụ và đội công binh cứu sập là chìa khóa. Khi chó phát hiện vị trí nghi ngờ, công binh sẽ mở đường, đưa thiết bị dò tìm vào kiểm tra, sau đó cắm cờ đánh dấu. Nhờ phương pháp này, chỉ trong ngày đầu tiên, đội Việt Nam đã tìm thấy 3 vị trí nghi có nạn nhân. Từ đó, lực lượng cứu hộ địa phương và quốc tế đã đưa được một thi thể ra ngoài và ba nạn nhân khác ở hai vị trí còn lại. Thành công ban đầu này đã khẳng định hiệu quả vượt trội của chó cứu hộ Việt Nam trong một môi trường hoàn toàn xa lạ và đầy thử thách.
Trong suốt 10 ngày làm việc tại Thổ Nhĩ Kỳ, sáu quân khuyển – năm chú Becgie Đức và một chú Malinois – đã trở thành những “trinh sát” không ngừng nghỉ. Pocka, chú chó 8 tuổi với nhiều kinh nghiệm cứu nạn tại Việt Nam (từng cứu sống một em bé trong vụ lũ quét Mường La năm 2017 và tìm kiếm nạn nhân tại Rào Trăng năm 2020), luôn là thành viên xông xáo nhất. Khả năng tìm được nguồn hơi ở độ sâu 5-7m, thậm chí 12m, của chúng đã giúp đẩy nhanh đáng kể công tác tìm kiếm trong hàng trăm tấn đổ nát.
Tuy nhiên, nhiệm vụ cũng đầy rẫy hiểm nguy. Sang ngày thứ hai, Pocka bị mảnh kính cắt chảy máu chân khi chui sâu vào hầm một căn nhà đổ sập. Sau đó, đến lượt Ê py bị mảnh vỡ cứa đứt chân. Những vết thương này là minh chứng rõ ràng cho sự hy sinh thầm lặng của những người bạn bốn chân. Chúng được các quân nhân chăm sóc tận tình, băng bó và cho nghỉ ngơi, trong khi bốn chú chó còn lại vẫn tiếp tục nhiệm vụ không quản ngại khó khăn.
Tổng cộng, sau 10 ngày tìm kiếm tại 31 điểm, đoàn cứu hộ của quân đội Việt Nam đã xác định được 15 vị trí có người, giúp lực lượng sở tại tìm thấy 38 nạn nhân. Thành tích này không chỉ thể hiện khả năng chuyên môn mà còn là tinh thần đoàn kết, tương trợ quốc tế của Việt Nam.
Những Khó Khăn và Tinh Thần Kiên Cường Của Quân Khuyển
Môi trường làm việc tại Hatay vô cùng khắc nghiệt, đặt ra những thách thức lớn cho cả quân nhân và chó cứu hộ Việt Nam. Ban ngày, nhiệt độ có thể nhích lên 11 độ C, nhưng đêm xuống lại giảm sâu tới âm 6-10 độ C. Đây là điều kiện thời tiết hoàn toàn trái ngược với khí hậu nhiệt đới của Việt Nam, đòi hỏi sự thích nghi cao độ.
Để bảo vệ những chú chó nghiệp vụ, chúng được trang bị tất chân để tránh bị mảnh sắt, thủy tinh cứa vào. Tuy nhiên, như trường hợp của Pocka và Ê py, vết thương vẫn là điều khó tránh khỏi. Về đêm, nhiệt độ thấp là một mối đe dọa lớn, đặc biệt khi lều lán và đồ ăn của đoàn Việt Nam bị thất lạc trong hai ngày đầu tiên. Bộ đội phải tìm cách đốt lửa sưởi ấm, xin bạt từ các đội cứu hộ nước bạn để che chắn và lót ổ cho chó cứu hộ.
Sự quan tâm đến sức khỏe và tinh thần của các quân khuyển luôn là ưu tiên hàng đầu. Đại úy Nghĩa nhấn mạnh: “Bộ đội có thể chịu lạnh, bớt khẩu phần ăn nhưng chó nghiệp vụ phải được đảm bảo đầy đủ để có sức tìm kiếm”. Sang ngày thứ ba, nhờ sự hỗ trợ của Đại sứ quán Việt Nam tại Thổ Nhĩ Kỳ, đoàn đã có bếp sưởi và máy phát điện, đảm bảo các chú chó được giữ ấm. Quân nhân và quân khuyển đã cùng nhau san sẻ từng hộp thịt khan hiếm, đêm nằm gần nhau để giữ ấm, thể hiện một mối gắn kết sâu sắc.
Trong điều kiện thiếu thốn về lương thực, phần thưởng cho những chú chó sau mỗi lần ghi điểm không phải là thức ăn mà là những cái ôm, lời khen ngợi và xoa đầu từ người huấn luyện. Dường như những quân khuyển cũng hiểu được tình hình khó khăn, chúng vẫn quẫy đuôi đón nhận và luôn sẵn sàng đợi lệnh, thể hiện sự trung thành và tinh thần cống hiến không ngừng.
Ngoài ra, những rung chấn vẫn tiếp diễn sau động đất cũng là một mối đe dọa thường trực. Thiếu tá Trần Thế Thành, Đội phó Công binh cứu sập, kể rằng đội luôn phải bố trí người cảnh giới bên ngoài để kịp thời hỗ trợ khi có rung chấn. Những nơi xe không vào được, bộ đội phải vác máy móc, đi bộ hàng chục cây số, không quản ngại khó khăn.
Tình Người và Sự Công Nhận Quốc Tế
Trong những ngày gian khó giữa tâm thảm họa, tình người đã nảy nở một cách mạnh mẽ. Dù thiếu thốn mọi thứ, người dân Thổ Nhĩ Kỳ vẫn san sẻ nước uống cho chó cứu hộ Việt Nam và tặng bánh mì cho các quân nhân như một lời cảm ơn chân thành. Ngược lại, các quân nhân từ Việt Nam cũng chia sẻ lương khô, mì tôm với dân làng, thể hiện tinh thần tương thân tương ái vượt qua mọi khoảng cách địa lý và văn hóa.
Sự tận tụy và hiệu quả của đoàn cứu hộ Việt Nam, đặc biệt là vai trò của những chú chó nghiệp vụ, đã nhận được sự đánh giá cao từ đồng nghiệp các nước và cộng đồng quốc tế. Khả năng tìm thấy nạn nhân ở những vị trí sâu, địa hình phức tạp đã khẳng định năng lực chuyên môn của đội. Niềm vui lớn nhất của những người lính là khi radar dò tìm bắt được tín hiệu sống dưới đống đổ nát, dù chỉ là một tia hy vọng mong manh.
Đoàn cứu hộ đã làm việc liên tục từ 8h sáng đến 7h tối, với bữa trưa vội vàng bằng lương khô, mì tôm sống và nước lọc. Bữa tối chỉ là mì tôm không rau xanh. Nước sạch khan hiếm, họ phải dùng cồn “tắm khô” để giữ vệ sinh. Chiều 23/2, khi trở về Việt Nam, đó cũng là ngày đầu tiên sau 10 ngày làm nhiệm vụ, 76 quân nhân mới có thể tắm rửa sạch sẽ. Những khó khăn này càng làm nổi bật sự cống hiến phi thường của họ.
Việc cử chó cứu hộ Việt Nam tham gia sứ mệnh quốc tế không chỉ là minh chứng cho sự phát triển của lực lượng tìm kiếm cứu nạn quốc gia mà còn là lời khẳng định về trách nhiệm của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế. Nó thể hiện rõ tinh thần nhân đạo, sẵn sàng chia sẻ gánh nặng với các quốc gia khác trong những thời khắc khó khăn nhất. Đây là một bước tiến quan trọng, giúp nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.
Tương Lai của Lực Lượng Chó Cứu Hộ Việt Nam
Với những thành công và kinh nghiệm quý báu thu được từ các nhiệm vụ trong nước và quốc tế, tương lai của lực lượng chó cứu hộ Việt Nam hứa hẹn sẽ ngày càng phát triển mạnh mẽ. Việc tiếp tục đầu tư vào công tác huấn luyện chuyên sâu, nâng cao chất lượng huấn luyện viên và mở rộng số lượng quân khuyển là điều cần thiết để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của công tác tìm kiếm cứu nạn.
Các chương trình trao đổi kinh nghiệm với các quốc gia có nền tảng chó cứu hộ phát triển cũng là một hướng đi quan trọng để học hỏi và áp dụng những công nghệ, kỹ thuật mới nhất. Việc tích hợp các thiết bị công nghệ hiện đại như camera siêu nhỏ, thiết bị định vị GPS vào trang bị của chó nghiệp vụ có thể tăng cường hiệu quả làm việc của chúng trong môi trường phức tạp.
Đồng thời, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò và giá trị của chó cứu hộ Việt Nam cũng rất quan trọng. Điều này không chỉ giúp người dân hiểu rõ hơn về công việc của chúng mà còn khuyến khích sự ủng hộ, đóng góp vào việc duy trì và phát triển lực lượng này. Sự quan tâm của xã hội sẽ là động lực để các đơn vị tiếp tục nỗ lực, mang lại những giá trị to lớn cho đất nước và cộng đồng.
Bên cạnh đó, việc chăm sóc sức khỏe và phúc lợi cho quân khuyển cũng cần được chú trọng hơn nữa. Sau mỗi nhiệm vụ căng thẳng, chúng cần được phục hồi thể chất và tinh thần một cách tốt nhất. Chế độ dinh dưỡng đặc biệt, chăm sóc y tế định kỳ và không gian sống thoải mái là những yếu tố then chốt để đảm bảo chúng có thể tiếp tục cống hiến.
Kết Luận
Những chú chó cứu hộ Việt Nam thực sự là những anh hùng thầm lặng, với lòng dũng cảm và khả năng phi thường, chúng đã góp phần không nhỏ vào việc cứu sống hàng trăm người trong các thảm họa. Từ những nhiệm vụ cứu nạn trong nước đến sứ mệnh quốc tế tại Thổ Nhĩ Kỳ, chúng luôn đồng hành cùng các quân nhân, không quản ngại hiểm nguy, thể hiện tinh thần cống hiến cao cả. Sự kiên cường, trung thành và hiệu quả của chó cứu hộ Việt Nam không chỉ mang lại hy vọng mà còn là niềm tự hào của cả dân tộc, khẳng định vị thế của Việt Nam trong công tác cứu hộ quốc tế.
Ngày Cập Nhật: Tháng 9 30, 2025 by Trần Thanh Tâm Ni
