Tưng Bừng Khai Trương
Giảm 50% Các Sản Phẩm Cho Chó Mèo Tại Đây
Bệnh dại là một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, gây ra bởi virus dại, ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương của động vật có vú, bao gồm cả chó và con người. Việc chó bị dại khi nào và nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và ngăn chặn sự lây lan của virus. Nhiều người vẫn còn băn khoăn về thời điểm chó bắt đầu có triệu chứng, khả năng lây nhiễm và cách xử lý đúng đắn khi tiếp xúc với chó nghi dại. Bài viết này sẽ đi sâu vào các khía cạnh quan trọng này, cung cấp thông tin chi tiết để bạn có cái nhìn toàn diện và chủ động trong việc phòng chống bệnh dại.
Các Giai Đoạn Phát Triển Của Bệnh Dại Ở Chó
Bệnh dại ở chó không bùng phát đột ngột mà thường trải qua các giai đoạn rõ rệt, mỗi giai đoạn mang những dấu hiệu đặc trưng. Hiểu rõ các giai đoạn này giúp chúng ta nhận biết sớm và có biện pháp xử lý kịp thời.
Giai Đoạn Ủ Bệnh (Incubation Period)
Đây là giai đoạn từ khi virus dại xâm nhập vào cơ thể chó đến khi các triệu chứng lâm sàng đầu tiên xuất hiện. Thời gian ủ bệnh rất thay đổi, phụ thuộc vào nhiều yếu tố:
- Vị trí vết cắn: Vết cắn càng gần hệ thần kinh trung ương (như đầu, mặt, cổ) thì thời gian ủ bệnh càng ngắn.
- Mức độ nghiêm trọng của vết cắn: Vết cắn sâu, rộng với nhiều virus xâm nhập sẽ rút ngắn thời gian ủ bệnh.
- Lượng virus: Lượng virus dại nhiễm vào cơ thể càng nhiều, thời gian ủ bệnh càng ngắn.
- Sức đề kháng của chó: Chó có sức đề kháng yếu hơn có thể phát bệnh nhanh hơn.
- Chủng virus dại: Các chủng virus dại khác nhau có thể có thời gian ủ bệnh khác nhau.
Thông thường, thời gian ủ bệnh ở chó có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, nhưng cũng có thể lên đến vài tháng trong một số trường hợp hiếm gặp. Trong giai đoạn này, chó không có bất kỳ triệu chứng nào và hoàn toàn bình thường, nhưng virus đang nhân lên và di chuyển dần về phía não bộ.
Giai Đoạn Tiền Lâm Sàng (Prodromal Stage)
Giai đoạn này thường kéo dài từ 2 đến 3 ngày và là thời điểm các thay đổi hành vi nhẹ bắt đầu xuất hiện, báo hiệu sự khởi đầu của bệnh. Các dấu hiệu ở giai đoạn này có thể khó nhận biết nếu không quan sát kỹ:
- Thay đổi tính cách: Chó có thể trở nên bồn chồn, lo lắng, hoặc ngược lại, trở nên nhút nhát, lảng tránh chủ. Những con chó vốn năng động có thể trở nên uể oải, ít hoạt động hơn.
- Kích ứng tại vết cắn: Chó thường xuyên liếm, gặm, cắn vào vết thương cũ một cách dữ dội, dù vết thương đã lành. Đây là do virus tác động lên các dây thần kinh tại vị trí nhiễm bệnh.
- Sốt nhẹ: Có thể xuất hiện sốt nhẹ nhưng khó phát hiện.
- Thay đổi khẩu vị: Chó có thể bỏ ăn hoặc ăn uống thất thường.
- Giãn đồng tử: Mắt chó có thể có biểu hiện lạ, đồng tử giãn nhẹ.
Giai Đoạn Lâm Sàng (Acute Stage)
Sau giai đoạn tiền lâm sàng, chó sẽ bước vào giai đoạn lâm sàng thực sự, thường kéo dài từ 3 đến 7 ngày. Giai đoạn này được chia thành hai thể chính: thể hung dữ và thể bại liệt (dại câm).
Thể Hung Dữ (Furious Rabies)
Đây là thể bệnh dại điển hình và dễ nhận biết nhất, chiếm khoảng 70-80% các trường hợp:
- Thay đổi hành vi rõ rệt: Chó trở nên cực kỳ hung dữ, kích động và khó kiểm soát. Chúng có thể sủa liên tục, gầm gừ mà không có lý do, tấn công bất kỳ ai hoặc bất cứ vật gì di chuyển qua, kể cả chủ nhân.
- Cắn phá vô cớ: Chó cắn xé đồ đạc, chuồng trại, cây cối, hoặc tự cắn vào chân, đuôi của mình. Chúng có xu hướng chạy lung tung, lang thang và cắn bất cứ con vật nào gặp trên đường.
- Sợ nước (Hydrophobia): Một trong những dấu hiệu kinh điển là sợ nước. Chó không muốn uống nước, hoặc khi nhìn thấy nước thì co giật, nuốt khó khăn, gây ra tiếng khàn khàn. Mặc dù chúng khát nhưng không thể uống được.
- Sợ ánh sáng và tiếng động: Chó trở nên nhạy cảm với ánh sáng mạnh và tiếng ồn, dễ bị kích động.
- Chảy dãi, sùi bọt mép: Do liệt cơ hàm và cổ họng, chó không thể nuốt nước bọt, khiến dãi chảy nhiều và sùi bọt mép quanh miệng.
- Giọng sủa thay đổi: Giọng sủa trở nên khàn đặc, gắt gỏng hoặc lạc giọng do dây thanh âm bị tổn thương.
Thể Bại Liệt (Paralytic Rabies – Dại Câm)
Thể này ít gặp hơn nhưng cũng không kém phần nguy hiểm, chiếm khoảng 20-30% các trường hợp:
- Liệt dần: Thay vì hung dữ, chó có xu hướng ẩn nấp, ít di chuyển. Triệu chứng đầu tiên thường là liệt cơ hàm, khiến chó không thể ngậm miệng, hàm trễ xuống.
- Khó nuốt: Do liệt cơ họng, chó không thể nuốt, dẫn đến chảy nước dãi liên tục. Nhiều người có thể nhầm lẫn với việc chó bị mắc xương hoặc có vật lạ trong họng và cố gắng kiểm tra, rất nguy hiểm.
- Liệt các chi: Bệnh tiến triển nhanh chóng dẫn đến liệt toàn thân, bắt đầu từ các chi sau rồi đến các chi trước. Chó không thể đứng dậy hoặc di chuyển.
- Giọng kêu yếu ớt: Giọng sủa hoặc kêu yếu ớt, thậm chí mất tiếng.
- Không cắn: Do liệt cơ hàm, chó ở thể dại câm thường không cắn, nhưng vẫn có thể lây truyền virus qua nước bọt nếu chúng liếm vào vết thương hở của người.
Cả hai thể bệnh đều dẫn đến hôn mê và tử vong trong vòng 7-10 ngày kể từ khi xuất hiện triệu chứng lâm sàng đầu tiên.
Chó Bị Dại Khi Nào Có Thể Lây Bệnh Cho Người?
Đây là một câu hỏi rất quan trọng đối với việc phòng ngừa phơi nhiễm ở người. Chó không lây truyền bệnh dại ngay từ khi bị nhiễm virus. Khả năng lây truyền bệnh dại qua nước bọt chỉ xảy ra khi virus đã nhân lên đủ số lượng trong tuyến nước bọt và bắt đầu được đào thải ra ngoài.
Thông thường, virus dại có thể xuất hiện trong nước bọt của chó từ 3 đến 5 ngày trước khi các dấu hiệu lâm sàng đầu tiên của bệnh dại xuất hiện, và tiếp tục đào thải trong suốt thời gian chó bị bệnh. Điều này có nghĩa là một con chó trông vẫn khỏe mạnh bình thường nhưng thực tế đã mang virus và có thể lây nhiễm cho người nếu cắn hoặc liếm vào vết thương hở.
Chính vì lý do này, việc theo dõi con chó đã cắn người trong vòng 10 ngày sau khi xảy ra vết cắn là vô cùng cần thiết. Nếu trong 10 ngày đó, con chó vẫn khỏe mạnh bình thường, không có dấu hiệu dại và không chết, thì có thể yên tâm rằng tại thời điểm cắn, nó chưa phát tán virus dại qua nước bọt. Ngược lại, nếu chó có dấu hiệu dại hoặc chết trong vòng 10 ngày đó, người bị cắn cần tiêm phòng dại ngay lập tức.
Dấu Hiệu Nhận Biết Chó Bị Dại
Việc nhận biết các dấu hiệu sớm của bệnh dại ở chó là rất quan trọng để có hành động kịp thời. Dưới đây là các dấu hiệu tổng hợp mà chủ vật nuôi cần lưu ý:
- Thay đổi hành vi đột ngột: Chó đột nhiên trở nên hung dữ bất thường (nếu trước đó hiền lành) hoặc trở nên quá nhút nhát, lẩn trốn (nếu trước đó năng động). Chúng có thể trở nên bồn chồn, lo lắng, hoặc uể oải, thờ ơ.
- Kích ứng tại vết cắn cũ: Chó liên tục liếm, gặm, cắn vào vị trí vết thương cũ một cách dữ dội, thậm chí gây ra vết thương mới.
- Sợ nước và sợ ánh sáng: Biểu hiện rõ nhất là chó tránh xa nước, không uống nước mặc dù khát. Khi tiếp xúc với nước hoặc ánh sáng mạnh, chúng có thể trở nên kích động hoặc co giật.
- Chảy dãi, sùi bọt mép: Do cơ hàm và họng bị liệt, chó không thể nuốt nước bọt, khiến dãi chảy nhiều không kiểm soát và sùi bọt trắng quanh mép.
- Giọng sủa bất thường: Giọng kêu khàn đặc, lạc giọng hoặc thay đổi hoàn toàn so với bình thường.
- Co giật, liệt: Bắt đầu bằng những cơn co giật nhẹ, sau đó tiến triển nhanh chóng thành bại liệt toàn thân, đặc biệt là liệt cơ hàm, chân và sau đó là toàn bộ cơ thể. Chó không thể đi lại, đứng vững.
- Bỏ ăn hoặc thay đổi khẩu vị: Chó có thể chán ăn, bỏ ăn hoặc ăn những vật lạ không phải thức ăn.
Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, cần cách ly chó ngay lập tức và liên hệ với cơ quan y tế hoặc thú y địa phương để được tư vấn và xử lý.
Yếu Tố Nguy Cơ Khiến Chó Dễ Mắc Bệnh Dại
Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ chó mắc bệnh dại:
- Không được tiêm phòng vắc xin dại đầy đủ: Đây là nguyên nhân hàng đầu khiến chó dễ bị nhiễm bệnh. Vắc xin là biện pháp bảo vệ hiệu quả nhất.
- Tiếp xúc với động vật hoang dã: Chó có thể bị cắn bởi các loài động vật hoang dã mang virus dại như dơi, chồn, cáo, hoặc chó hoang.
- Thả rông: Chó được thả rông dễ dàng tiếp xúc với các nguồn lây bệnh tiềm ẩn trong môi trường.
- Sống trong khu vực có dịch bệnh dại: Nguy cơ phơi nhiễm cao hơn ở những vùng dịch bệnh dại đang bùng phát.
- Sức đề kháng yếu: Chó non, chó già hoặc chó bị suy giảm miễn dịch có thể dễ mắc bệnh hơn.
Cách Xử Lý Khi Bị Chó Cắn Nghi Dại
Khi bị chó cắn, dù vết thương nhỏ hay lớn, điều quan trọng nhất là phải xử lý đúng cách và kịp thời để tránh nguy cơ mắc bệnh dại.
1. Sơ Cứu Vết Thương Tại Chỗ
- Rửa sạch ngay lập tức: Dùng xà phòng và nước sạch rửa kỹ vết thương dưới vòi nước chảy mạnh trong ít nhất 15 phút. Điều này giúp loại bỏ virus dại khỏi vết thương.
- Sát trùng: Sử dụng các dung dịch sát trùng như cồn 70%, povidone-iodine, hoặc cồn iod để sát trùng vết thương.
- Không băng kín hoặc khâu vết thương ngay: Tránh băng kín vết thương ngay lập tức vì điều này có thể tạo môi trường kỵ khí thuận lợi cho virus phát triển. Tránh khâu vết thương nếu không thực sự cần thiết, hoặc phải trì hoãn việc khâu trong vài ngày và kết hợp tiêm huyết thanh kháng dại.
- Tuyệt đối không sử dụng các phương pháp dân gian: Ví dụ như đắp nghệ, lá cây, hoặc các loại thuốc nam không rõ nguồn gốc lên vết thương. Những phương pháp này không có tác dụng diệt virus dại và có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng hoặc che lấp vết thương, khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn. Người bị cắn trong bài viết gốc đã dùng nghệ, đây là một hành động sai lầm cần tránh.
2. Theo Dõi Con Chó Đã Cắn
- Quy tắc 10 ngày: Theo dõi sức khỏe của con chó trong vòng 10 ngày kể từ khi cắn.
- Nếu chó vẫn khỏe mạnh bình thường và không chết trong 10 ngày đó, người bị cắn có thể yên tâm rằng chó không phát tán virus dại tại thời điểm cắn.
- Nếu chó có dấu hiệu dại, bỏ ăn, bỏ uống, hoặc chết trong vòng 10 ngày, người bị cắn phải tiêm vắc xin dại ngay lập tức. Nếu có điều kiện, cần mang xác chó đi xét nghiệm virus dại.
3. Tiêm Vắc Xin và Huyết Thanh Kháng Dại
Việc tiêm phòng dại là cực kỳ quan trọng và cần được thực hiện dựa trên đánh giá của bác sĩ về mức độ phơi nhiễm và tình trạng của con chó.
- Khi nào cần tiêm vắc xin dại:
- Vết cắn sâu, chảy máu, đặc biệt ở các vị trí nguy hiểm như đầu, mặt, cổ, đầu ngón tay, bộ phận sinh dục.
- Chó cắn có dấu hiệu nghi dại hoặc không thể theo dõi được.
- Chó cắn chết, mất tích.
- Chó chưa tiêm phòng dại.
- Vết cắn do động vật hoang dã gây ra.
- Người bị cào, liếm vào vết thương hở hoặc niêm mạc (mắt, miệng).
- Khi nào cần tiêm huyết thanh kháng dại (SAR): Huyết thanh kháng dại cung cấp kháng thể tức thì và thường được tiêm cùng lúc với liều vắc xin dại đầu tiên cho các trường hợp phơi nhiễm nặng (vết cắn sâu, nhiều, ở vị trí nguy hiểm).
Hãy đến cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ đánh giá và tư vấn phác đồ tiêm phòng phù hợp. Việc trì hoãn tiêm phòng dại có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, vì bệnh dại khi đã phát tác thì gần như 100% dẫn đến tử vong.
Phòng Ngừa Bệnh Dại Cho Chó Và Người
Phòng ngừa là biện pháp hiệu quả nhất để kiểm soát bệnh dại.
1. Tiêm Phòng Vắc Xin Dại Định Kỳ Cho Chó
- Đây là biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất. Tất cả chó nuôi cần được tiêm phòng vắc xin dại đầy đủ và nhắc lại theo lịch trình khuyến cáo của cơ quan thú y địa phương. Chó con thường được tiêm liều đầu tiên vào khoảng 3-4 tháng tuổi, sau đó tiêm nhắc lại hàng năm hoặc theo quy định.
- Đảm bảo chó của bạn có sổ tiêm phòng rõ ràng.
- Mochi Cat khuyến nghị bạn nên đưa thú cưng đến các cơ sở thú y uy tín để được tiêm phòng đúng quy trình và đảm bảo hiệu quả tốt nhất.
2. Quản Lý Chó, Không Để Chó Thả Rông
- Giữ chó trong nhà hoặc có rào chắn an toàn để tránh tiếp xúc với động vật hoang dã hoặc những con chó không rõ nguồn gốc.
- Khi dắt chó đi dạo nơi công cộng, luôn dùng dây xích và rọ mõm để kiểm soát hành vi của chó, tránh gây nguy hiểm cho người khác và cho chính chó.
3. Tránh Tiếp Xúc Với Động Vật Hoang Dã Và Động Vật Lạ
- Không tiếp cận, vuốt ve hoặc cho ăn các loài động vật hoang dã hoặc chó mèo lạ, đặc biệt là những con có biểu hiện bất thường.
- Nếu phát hiện động vật có biểu hiện nghi dại, hãy báo ngay cho cơ quan chức năng hoặc thú y địa phương.
4. Nâng Cao Nhận Thức Cộng Đồng
- Tăng cường giáo dục về bệnh dại, cách phòng ngừa và xử lý khi bị chó cắn cho mọi người, đặc biệt là trẻ em.
- Xóa bỏ các lầm tưởng và phương pháp xử lý sai lầm khi bị chó cắn.
Sự Khác Biệt Giữa Chó Khỏe Mạnh Và Chó Dại
Việc phân biệt một con chó khỏe mạnh với một con chó bị dại là rất quan trọng để tránh hoang mang không cần thiết và cũng để nhận biết nguy hiểm.
- Hành vi: Chó khỏe mạnh có hành vi bình thường, vui vẻ, trung thành với chủ, ăn uống đều đặn. Chó dại sẽ có thay đổi hành vi đột ngột: hung dữ, kích động, sợ hãi vô cớ, hoặc lầm lì, lẩn trốn.
- Ăn uống: Chó khỏe mạnh ăn uống bình thường, uống nước dễ dàng. Chó dại có thể bỏ ăn, uống nước khó khăn (sợ nước), hoặc ăn những vật lạ không phải thức ăn.
- Tuyến nước bọt: Chó khỏe mạnh nước bọt trong, không chảy dãi liên tục (trừ khi quá nóng hoặc vận động mạnh). Chó dại chảy dãi nhiều, sùi bọt mép do không nuốt được.
- Mắt: Mắt chó khỏe mạnh linh hoạt, có hồn. Mắt chó dại có thể lờ đờ, đồng tử giãn, ánh mắt dữ tợn (thể hung dữ) hoặc trống rỗng (thể bại liệt).
- Giọng kêu: Chó khỏe mạnh có giọng sủa, kêu bình thường. Chó dại có giọng sủa khàn, gắt gỏng, hoặc yếu ớt, mất tiếng.
- Khả năng kiểm soát cơ thể: Chó khỏe mạnh di chuyển linh hoạt, không có dấu hiệu liệt. Chó dại sẽ xuất hiện các dấu hiệu liệt dần, bắt đầu từ cơ hàm, chân, sau đó là toàn thân.
Các Lầm Tưởng Phổ Biến Về Chó Dại
Có nhiều lầm tưởng về bệnh dại có thể gây ra những quyết định sai lầm trong việc xử lý:
- “Chỉ chó bị dại mới cắn”: Bất kỳ con chó nào cũng có thể cắn, kể cả chó khỏe mạnh. Tuy nhiên, chỉ chó dại mới truyền virus dại.
- “Chó dại phải sùi bọt mép và hung dữ”: Đây là dấu hiệu của thể dại hung dữ. Chó dại còn có thể biểu hiện ở thể dại câm (bại liệt), với các dấu hiệu lầm lì, liệt hàm, chảy dãi nhưng không cắn phá.
- “Tiêm phòng dại rất nguy hiểm”: Vắc xin dại hiện đại rất an toàn và hiệu quả. Các tác dụng phụ thường nhẹ và thoáng qua như đau, sưng tại chỗ tiêm. Nguy cơ mắc bệnh dại và tử vong là lớn hơn nhiều so với rủi ro từ vắc xin.
- “Vết cắn nhỏ, không chảy máu thì không sao”: Ngay cả vết cào xước hoặc vết cắn rất nhỏ cũng có thể lây truyền virus dại nếu động vật mang mầm bệnh. Virus có thể xâm nhập qua vết thương hở hoặc niêm mạc.
- “Đắp nghệ, lá cây, hay bôi thuốc Nam có thể chữa dại”: Đây là những phương pháp không có cơ sở khoa học, không diệt được virus dại và làm mất đi cơ hội tiêm phòng kịp thời, gây nguy hiểm đến tính mạng.
Bệnh dại là một mối đe dọa nghiêm trọng, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa được. Việc hiểu rõ chó bị dại khi nào và các dấu hiệu của bệnh sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng. Luôn tuân thủ các biện pháp phòng ngừa như tiêm phòng vắc xin định kỳ cho chó, quản lý chó chặt chẽ, và xử lý đúng cách khi bị chó cắn. Đừng bao giờ chủ quan với căn bệnh nguy hiểm này, vì một khi triệu chứng đã xuất hiện, gần như không có cách chữa trị và dẫn đến tử vong.