Quăng chài bắt cá là một nghệ thuật lâu đời, một kỹ năng sinh tồn mang đậm nét văn hóa dân gian Việt Nam. Không chỉ là một phương pháp đánh bắt hiệu quả, cách quăng chài bắt cá còn mang lại những trải nghiệm thú vị, giúp con người gần gũi hơn với thiên nhiên. Dù bạn là người mới bắt đầu hay muốn trau dồi thêm kỹ thuật, bài viết này sẽ cung cấp những hướng dẫn chi tiết từ A đến Z, giúp bạn tự tin tung chài và thu về những mẻ cá đầy ắp. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu từ việc chuẩn bị dụng cụ, nắm vững các bước kỹ thuật cho đến những mẹo nhỏ để tăng hiệu quả và đảm bảo an toàn.
I. Hiểu Về Chài Bắt Cá Và Lợi Ích Của Việc Quăng Chài
Chài là một dụng cụ đánh bắt cá truyền thống, được sử dụng rộng rãi trên khắp thế giới. Cấu tạo cơ bản của một chiếc chài bao gồm một tấm lưới hình tròn, có các sợi dây dù chạy xuyên tâm để tạo thành hình chóp nón khi thu lại. Viền ngoài của chài được gắn các viên chì hoặc vật nặng khác, giúp chài chìm nhanh và bung đều khi quăng.
Lịch Sử và Cấu Tạo Cơ Bản Của Chài
Nghề chài lưới đã xuất hiện từ hàng ngàn năm trước, là một phần quan trọng trong đời sống của các cộng đồng ven sông, ven biển. Từ những chiếc chài đan thủ công từ sợi cây rừng đến những chiếc chài hiện đại làm từ nylon, kỹ thuật và thiết kế đã có nhiều cải tiến. Một chiếc chài thông thường có đường kính từ 2 đến 4 mét, tùy thuộc vào kích thước và mục đích sử dụng. Lưới chài có nhiều kích cỡ mắt khác nhau, phù hợp để bắt các loại cá lớn nhỏ khác nhau.
Phần quan trọng nhất của chài là dây rút. Khi quăng chài, dây rút được giữ chặt, sau đó kéo căng để thu chài lại, khiến các viên chì ở viền chài khép lại, nhốt cá bên trong. Hiểu rõ cấu tạo này là nền tảng để bạn nắm vững cách quăng chài bắt cá một cách chuẩn xác.
Tại Sao Nên Học Cách Quăng Chài Bắt Cá?
Học cách quăng chài không chỉ đơn thuần là học một kỹ năng đánh bắt. Nó mang lại nhiều lợi ích và trải nghiệm độc đáo:
- Hiệu quả cao: Chài có thể bắt được một lượng cá đáng kể trong một lần quăng, đặc biệt ở những khu vực có mật độ cá cao hoặc cá đi theo đàn.
- Thú vui thư giãn: Hoạt động này giúp bạn hòa mình vào thiên nhiên, tận hưởng không khí trong lành và giảm căng thẳng. Cảm giác khi chài bung đều trên mặt nước và thu về mẻ cá là một phần thưởng vô giá.
- Kỹ năng sinh tồn: Trong một số tình huống, khả năng tự kiếm ăn có thể trở nên cần thiết. Quăng chài là một kỹ năng giá trị để đảm bảo nguồn thực phẩm.
- Kết nối văn hóa: Bạn sẽ hiểu hơn về một phần di sản văn hóa truyền thống, đồng thời có thể chia sẻ kinh nghiệm này với bạn bè và gia đình.
- Giúp bạn hiểu hơn về hệ sinh thái thủy sinh: Thông qua việc quan sát cá và môi trường sống của chúng.
Những lợi ích này làm cho việc học cách quăng chài bắt cá trở thành một hoạt động không chỉ hữu ích mà còn vô cùng thú vị.
II. Chuẩn Bị Kỹ Lưỡng Trước Khi Bắt Đầu Quăng Chài
Để có một buổi quăng chài hiệu quả và an toàn, khâu chuẩn bị là vô cùng quan trọng. Từ việc chọn dụng cụ phù hợp đến việc xác định địa điểm, mỗi chi tiết đều ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng.
Lựa Chọn Chài Phù Hợp
Việc chọn chài là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Chài có nhiều loại, khác nhau về kích thước, trọng lượng và chất liệu.
- Kích thước chài: Dành cho người mới bắt đầu, nên chọn chài có đường kính từ 2 đến 3 mét. Chài nhỏ hơn sẽ dễ kiểm soát hơn khi quăng và nhẹ hơn khi thu. Khi đã thành thạo, bạn có thể nâng cấp lên chài lớn hơn để bắt được nhiều cá hơn.
- Trọng lượng chì: Chài có nhiều trọng lượng khác nhau. Chài nặng hơn sẽ chìm nhanh hơn và ít bị trôi dạt bởi dòng nước, nhưng cũng khó quăng hơn. Ngược lại, chài nhẹ hơn dễ quăng nhưng lại dễ bị cá thoát ra hoặc bị nước đẩy đi. Hãy chọn chài có trọng lượng phù hợp với sức mình và điều kiện nước nơi bạn câu.
- Kích thước mắt lưới: Mắt lưới nhỏ phù hợp bắt cá con hoặc tôm tép, nhưng cũng dễ bị rách và tốn công gỡ cá. Mắt lưới lớn hơn thì dễ thoát cá nhỏ nhưng lại bền hơn và dễ gỡ cá. Tùy vào loại cá bạn muốn bắt để chọn mắt lưới thích hợp.
- Chất liệu chài: Chài làm từ nylon thường bền, nhẹ và ít bị mục. Chài truyền thống làm từ sợi cotton có thể nặng hơn nhưng lại thân thiện với môi trường hơn.
Để có một chiếc chài chất lượng, bạn có thể tham khảo thêm tại mochicat.vn, nơi cung cấp đa dạng các loại dụng cụ câu cá và thú cưng.
Kiểm Tra Dụng Cụ Và Địa Điểm
Sau khi chọn được chài ưng ý, bạn cần kiểm tra kỹ lưỡng và chuẩn bị các vật dụng đi kèm.
- Kiểm tra chài: Đảm bảo chài không bị rách, dây rút hoạt động trơn tru, các viên chì còn đầy đủ và chắc chắn. Một chiếc chài hỏng hóc có thể làm mất đi mẻ cá của bạn.
- Dây buộc tay: Hầu hết các chài đều có một sợi dây nhỏ để buộc vào cổ tay, tránh trường hợp chài bị tuột mất khi quăng. Đừng bao giờ bỏ qua bước này.
- Thùng/xô đựng cá: Chuẩn bị sẵn thùng hoặc xô có nắp để chứa cá sau khi bắt được.
- Chọn địa điểm:
- Ao, hồ, sông, suối: Tìm những nơi có dòng nước chảy nhẹ, hoặc những vùng nước tĩnh. Quan sát mặt nước để tìm dấu hiệu cá ăn, cá nhảy hoặc bọt khí. Cá thường tập trung ở gần bờ, dưới gốc cây, cầu cống hoặc những nơi có rong rêu.
- Tránh nơi có vật cản: Tránh những khu vực có nhiều cây cối rậm rạp, đá ngầm hoặc các vật cản khác dưới nước để tránh làm rách chài hoặc vướng chài.
- Độ sâu phù hợp: Quăng chài hiệu quả nhất ở những vùng nước có độ sâu vừa phải, từ 1 đến 3 mét.
- Thời điểm thích hợp: Buổi sáng sớm hoặc chiều mát thường là thời điểm cá đi ăn nhiều nhất. Tránh quăng chài vào giữa trưa nắng gắt hoặc ban đêm nếu không có kinh nghiệm.
III. Hướng Dẫn Chi Tiết Cách Quăng Chài Bắt Cá
Đây là phần cốt lõi, nơi bạn sẽ học cách quăng chài bắt cá từng bước một. Có nhiều kỹ thuật quăng chài khác nhau, nhưng chúng ta sẽ bắt đầu với phương pháp cơ bản nhất, dễ thực hiện cho người mới.
A. Kỹ Thuật Quăng Chài Cơ Bản Cho Người Mới Bắt Đầu
Phương pháp này tập trung vào việc tạo ra lực ly tâm để chài bung đều và bay xa.
Bước 1: Chuẩn Bị Tư Thế Và Gấp Chài
- Buộc dây vào tay: Dùng sợi dây nhỏ ở đầu chài buộc chắc chắn vào cổ tay không thuận của bạn (ví dụ: tay trái nếu bạn thuận tay phải). Điều này đảm bảo chài không bị rơi xuống nước.
- Cầm chài: Dùng tay thuận (tay phải) nắm lấy phần đỉnh của chài (phần có dây rút).
- Gấp chài (cách 1 – đơn giản):
- Dùng tay thuận (tay phải) nắm lấy khoảng 1/3 viền chài có chì.
- Dùng tay không thuận (tay trái) nắm lấy khoảng 1/3 viền chài còn lại, đối diện với phần tay thuận đang cầm.
- Phần chài còn lại sẽ treo tự do ở giữa hai tay.
- Đây là cách gấp cơ bản để chài không quá cồng kềnh khi quăng.
- Gấp chài (cách 2 – chuyên nghiệp hơn, giúp chài bung đều hơn):
- Dùng tay không thuận (tay trái) cầm dây rút và một phần viền chài khoảng 30-50cm.
- Dùng tay thuận (tay phải) nắm lấy phần đỉnh chài, sau đó kéo chài lên cao.
- Để phần chài còn lại treo tự do. Bắt đầu dùng tay thuận nắm lấy viền chì, cứ khoảng 30-40cm lại cuộn một vòng và xếp chồng lên nhau gọn gàng.
- Khi còn lại khoảng 1/3 chài, dùng miệng hoặc ngón cái và ngón trỏ của tay thuận kẹp lấy một phần viền chài cuối cùng.
- Lúc này, chài sẽ được chia thành ba phần: một phần ở tay trái, một phần ở tay phải (nơi bạn vừa cuộn chì), và một phần nhỏ được kẹp.
Bước 2: Tạo Đà Và Quăng Chài
- Tư thế đứng: Đứng vững vàng, hai chân rộng bằng vai, hơi chùng gối. Hướng người về phía cần quăng.
- Tạo đà:
- Nếu bạn gấp chài theo cách 1 (đơn giản): Từ từ xoay thân trên sang bên không thuận, đồng thời đưa chài ra phía sau lưng một chút.
- Nếu bạn gấp chài theo cách 2 (chuyên nghiệp): Với phần chài đã được chia ba, bạn sẽ có một lực đà tốt hơn.
- Bắt đầu xoay nhẹ hông và vai theo chiều kim đồng hồ (nếu thuận tay phải) hoặc ngược chiều kim đồng hồ (nếu thuận tay trái), tạo một chuyển động như ném đĩa.
- Khi xoay, phần chài ở tay trái sẽ được đẩy ra trước, phần chài ở tay phải sẽ theo sau.
- Thực hiện quăng:
- Khi chài đạt được đà nhất định, dùng lực từ hông, vai và cánh tay để quăng chài mạnh ra phía trước.
- Quan trọng nhất là thả đồng thời cả ba phần chài (tay trái, tay phải và phần kẹp). Tay trái sẽ thả trước, theo sau là phần kẹp, và cuối cùng là phần ở tay phải. Điều này giúp chài bung tròn đều trên không trung.
- Trong khoảnh khắc quăng, hãy tưởng tượng bạn đang vẽ một hình tròn lớn trên mặt nước. Mục tiêu là để chài bung ra hoàn toàn thành hình tròn trước khi chạm mặt nước.
Bước 3: Thu Chài Và Lấy Cá
- Để chài chìm: Sau khi quăng, chài sẽ bung ra và chìm xuống đáy nước. Đợi khoảng vài giây (tùy độ sâu của nước) để chài chìm hẳn và các viên chì ở mép chài khép lại.
- Thu chài: Từ từ kéo dây rút về phía mình. Khi kéo, các viên chì ở viền chài sẽ khép lại, tạo thành một cái túi, giữ cá lại bên trong.
- Kéo chài lên: Kéo chài lên khỏi mặt nước một cách nhẹ nhàng. Cẩn thận không để cá nhảy ra ngoài.
- Lấy cá: Dốc ngược chài để cá rơi vào xô hoặc thùng đã chuẩn bị. Cẩn thận gỡ cá nếu chúng bị mắc vào lưới.
Đó là cách quăng chài bắt cá cơ bản nhất, đòi hỏi sự kiên nhẫn và luyện tập.
B. Mẹo Nâng Cao Và Những Lưu Ý Quan Trọng
Để nâng cao kỹ năng quăng chài, bạn cần chú ý đến một số mẹo và yếu tố phụ trợ.
1. Điều Chỉnh Lực Quăng Và Góc Độ
- Lực quăng: Không cần quăng quá mạnh. Quan trọng là sự đều đặn và uyển chuyển. Lực quăng vừa đủ sẽ giúp chài bung đều và bay xa hơn.
- Góc độ: Quăng chài ở góc độ hơi chếch lên trên so với mặt nước một chút. Điều này giúp chài có thời gian bung hết cỡ trước khi chạm nước. Nếu quăng quá thấp, chài sẽ chạm nước khi chưa bung hết.
- Điểm rơi: Tập trung quăng chài vào đúng vị trí bạn thấy có cá. Nhắm mục tiêu chính xác là yếu tố quyết định sự thành công.
2. Kỹ Thuật Quăng Không Bị Rối
Một trong những vấn đề thường gặp khi học cách quăng chài bắt cá là chài bị rối.
- Gấp chài gọn gàng: Đây là mấu chốt. Đảm bảo các dây rút không bị vặn xoắn và các viên chì được xếp thẳng hàng.
- Tránh gió lớn: Gió có thể làm chài bị xoắn hoặc bung không đều.
- Kiểm tra trước khi quăng: Luôn vuốt thẳng dây rút và kiểm tra xem có vật cản nào trên chài không.
3. Quan Sát Địa Hình Và Hành Vi Của Cá
- Dấu hiệu có cá: Bọt khí trên mặt nước, cá nhảy, gợn sóng bất thường hoặc những đàn cá nhỏ đang bơi là những dấu hiệu tốt.
- Thời tiết: Cá thường ăn mạnh hơn vào những ngày trời âm u, không quá nắng gắt hoặc sau cơn mưa nhẹ.
- Dòng nước: Quan sát hướng chảy của dòng nước và quăng chài ngược hoặc xuôi dòng tùy thuộc vào loại cá và cách chúng kiếm ăn. Một số loài cá thích ẩn nấp ở phía ngược dòng để chờ đợi thức ăn trôi đến.
4. Sử Dụng Mồi Nhử (Nếu Cần)
Mặc dù quăng chài không yêu cầu mồi nhử như câu cá, nhưng rải một ít thức ăn dụ cá (cám, gạo rang, thức ăn viên cho cá) vào khu vực bạn định quăng chài vài phút trước đó có thể thu hút cá đến, tăng cơ hội thành công của bạn. Tuy nhiên, điều này cần được thực hiện có trách nhiệm để không gây ô nhiễm môi trường nước.
IV. Những Lỗi Thường Gặp Và Cách Khắc Phục Khi Quăng Chài
Ngay cả những người có kinh nghiệm cũng đôi khi mắc lỗi. Việc nhận biết và khắc phục chúng sẽ giúp bạn hoàn thiện cách quăng chài bắt cá của mình.
1. Chài Không Bung Đều Hoặc Bị Rối
- Nguyên nhân: Thường là do cách gấp chài chưa đúng, hoặc lực quăng không đủ mạnh/không đều, hoặc do thả chài không đồng bộ. Gió lớn cũng có thể là yếu tố gây rối.
- Khắc phục:
- Luyện tập gấp chài nhiều lần cho đến khi thành thạo, đảm bảo các dây rút không bị vặn xoắn.
- Tăng cường lực quăng từ hông và vai, không chỉ dùng mỗi cánh tay.
- Đảm bảo thả chài đồng thời ba phần đã được chuẩn bị (tay trái, tay phải, phần kẹp).
- Tránh quăng chài vào những ngày gió quá lớn.
2. Chài Bị Vướng Hoặc Rách
- Nguyên nhân: Quăng vào khu vực có nhiều vật cản như gốc cây, đá ngầm, rong rêu dày đặc dưới nước. Chất lượng chài kém cũng có thể là nguyên nhân.
- Khắc phục:
- Luôn quan sát kỹ địa điểm trước khi quăng. Tìm những khu vực nước sạch, ít vật cản.
- Nếu chài bị vướng, hãy từ từ kéo lên. Tránh giật mạnh có thể làm rách chài. Đôi khi bạn cần dùng sào hoặc lặn xuống để gỡ.
- Đầu tư vào một chiếc chài có chất lượng tốt, bền chắc.
3. Không Bắt Được Cá Hoặc Bắt Được Rất Ít
- Nguyên nhân:
- Chọn sai địa điểm hoặc thời điểm.
- Chài không chìm đủ nhanh hoặc cá thoát ra trước khi chài khép lại.
- Thiếu kinh nghiệm đọc hiểu hành vi của cá.
- Khắc phục:
- Thay đổi địa điểm quăng chài, thử nghiệm các khu vực khác nhau.
- Thử quăng vào các thời điểm khác nhau trong ngày (sáng sớm, chiều mát).
- Đợi lâu hơn một chút để chài chìm hẳn trước khi thu.
- Học cách quan sát dấu hiệu cá. Hỏi kinh nghiệm từ những người dân địa phương.
- Thử dùng mồi nhử để thu hút cá.
4. Dây Rút Bị Rối Hoặc Kẹt
- Nguyên nhân: Dây rút không được xếp gọn gàng khi gấp chài, hoặc bị vướng vào các vật thể lạ.
- Khắc phục:
- Trước mỗi lần quăng, hãy vuốt thẳng tất cả các sợi dây rút.
- Đảm bảo không có vật thể lạ như lá cây, cỏ dính vào chài hoặc dây rút.
- Kiểm tra định kỳ dây rút xem có bị sờn hoặc đứt không.
Theo một nghiên cứu về kỹ năng đánh bắt truyền thống, sự kiên nhẫn và khả năng học hỏi từ những sai lầm là hai yếu tố quan trọng nhất để thành công trong việc quăng chài. Đừng nản lòng nếu chưa thành công ngay từ những lần đầu.
V. An Toàn Và Bảo Quản Chài Sau Khi Sử Dụng
An toàn cá nhân và việc bảo quản chài đúng cách là những yếu tố không thể bỏ qua để đảm bảo trải nghiệm quăng chài luôn tích cực và kéo dài tuổi thọ của dụng cụ.
An Toàn Khi Quăng Chài
- Quan sát môi trường xung quanh: Luôn đảm bảo không có người, vật nuôi hoặc vật cản nào trong phạm vi quăng chài của bạn. Chài khi bung ra có thể gây thương tích nếu va vào người khác.
- Sử dụng dây buộc tay: Đây là quy tắc vàng để tránh làm mất chài dưới nước.
- Cẩn thận khi đứng ở bờ sông/hồ: Tránh đứng quá sát mép nước trơn trượt hoặc không vững chắc. Nếu quăng chài trên thuyền, đảm bảo thuyền ổn định.
- Bảo vệ da: Sử dụng kem chống nắng, đội mũ, đeo kính râm để bảo vệ bản thân khỏi ánh nắng mặt trời, đặc biệt khi ở ngoài trời trong thời gian dài.
- Nếu quăng ở vùng nước sâu: Đảm bảo bạn biết bơi hoặc có áo phao.
- Đối với trẻ em: Luôn có người lớn giám sát khi trẻ em tham gia hoạt động quăng chài.
Vệ Sinh Và Bảo Quản Chài
Sau mỗi buổi quăng chài, việc vệ sinh và bảo quản đúng cách sẽ giúp chài bền hơn và luôn sẵn sàng cho lần sử dụng tiếp theo.
- Rửa sạch chài: Sau khi sử dụng, hãy rửa chài bằng nước sạch để loại bỏ bùn đất, rong rêu, cá chết hoặc các chất bẩn khác. Nước mặn đặc biệt cần được rửa sạch kỹ càng để tránh làm hỏng lưới và các viên chì.
- Phơi khô hoàn toàn: Treo chài lên ở nơi thoáng mát, có gió và tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp gay gắt. Đảm bảo chài khô hoàn toàn trước khi cất giữ. Chài ẩm ướt có thể bị nấm mốc hoặc mục rữa.
- Gấp gọn gàng: Khi chài đã khô, hãy gấp chài gọn gàng theo nếp ban đầu hoặc cuộn tròn lại. Tránh để chài bị nhăn nhúm hoặc đè nén, điều này có thể làm biến dạng lưới và dây rút.
- Cất giữ nơi khô ráo: Bảo quản chài ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh xa côn trùng gặm nhấm hoặc hóa chất có thể làm hỏng chất liệu.
- Kiểm tra định kỳ: Thường xuyên kiểm tra chài xem có bị rách, sờn hoặc hỏng hóc ở các mối nối, dây rút hay không. Sửa chữa ngay lập tức nếu phát hiện vấn đề để tránh những bất tiện trong lần sử dụng sau.
Chuyên gia về dụng cụ câu cá của Mochicat.vn khuyên rằng việc bảo dưỡng định kỳ không chỉ kéo dài tuổi thọ của chài mà còn giúp bạn luôn có một dụng cụ hiệu quả, sẵn sàng cho những chuyến đi săn cá mới.
VI. Trách Nhiệm Với Môi Trường Và Cộng Đồng
Khi tham gia vào hoạt động đánh bắt cá, điều quan trọng là phải thực hiện một cách có trách nhiệm, không chỉ để bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên mà còn duy trì vẻ đẹp của môi trường cho các thế hệ tương lai. Cách quăng chài bắt cá phải đi đôi với ý thức bảo vệ môi trường.
Bảo Vệ Nguồn Lợi Thủy Sản
- Không đánh bắt quá mức: Chỉ bắt số lượng cá đủ dùng, không nên đánh bắt tràn lan làm cạn kiệt nguồn lợi thủy sản. Hãy cân nhắc phương pháp “bắt và thả” đối với những loài cá quý hiếm hoặc cá con.
- Tuân thủ quy định: Tìm hiểu và tuân thủ các quy định về mùa cấm đánh bắt, kích thước cá tối thiểu được phép bắt và các khu vực cấm đánh bắt tại địa phương bạn.
- Bảo vệ cá con: Nếu chài bắt được quá nhiều cá con, hãy thả chúng về lại tự nhiên để chúng có cơ hội phát triển. Sử dụng chài có kích thước mắt lưới phù hợp cũng giúp giảm thiểu việc bắt cá con.
Giữ Gìn Môi Trường Nước
- Không xả rác: Mang theo túi đựng rác và thu gom tất cả rác thải của bạn (chai lọ, vỏ bao bì, dây cước…) mang về. Đừng bao giờ vứt rác xuống sông hồ.
- Không gây ô nhiễm: Tránh sử dụng các loại hóa chất hoặc chất tẩy rửa gần nguồn nước.
- Tránh làm hỏng hệ sinh thái: Hạn chế giẫm đạp lên thảm thực vật thủy sinh hoặc làm xáo trộn môi trường sống của các loài thủy sản.
- Báo cáo hành vi vi phạm: Nếu phát hiện các hành vi đánh bắt trái phép hoặc gây ô nhiễm môi trường, hãy báo cáo cho cơ quan chức năng.
Theo các tổ chức bảo tồn thiên nhiên, việc mỗi cá nhân có ý thức và hành động nhỏ trong việc bảo vệ môi trường sẽ tạo nên những thay đổi lớn. Hãy là một người quăng chài có trách nhiệm.
Kết Luận
Việc nắm vững cách quăng chài bắt cá không chỉ mang lại cho bạn những mẻ cá tươi ngon mà còn là một trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên, rèn luyện sự kiên nhẫn và khéo léo. Từ việc chuẩn bị chài, nắm vững từng bước kỹ thuật quăng, đến việc xử lý các tình huống phát sinh và bảo quản chài đúng cách, mỗi chi tiết đều góp phần tạo nên một người quăng chài chuyên nghiệp. Hãy luôn nhớ thực hiện hoạt động này một cách an toàn và có trách nhiệm với môi trường, để thú vui quăng chài luôn là một nét đẹp và bền vững. Chúc bạn có những mẻ cá bội thu và những khoảnh khắc thư giãn tuyệt vời bên sông nước!
Ngày Cập Nhật: Tháng 10 6, 2025 by Trần Thanh Tâm Ni
